دوره دوم: تشکیل و تثبیت حکومت صفویه به عنوان حکومت رسمی ایران (907 – 985 قمری)

پس از دو قرن تلاش و کوشش و تبلیغات مذهبی و به‌کارگیری ایدئولوژی مذهبی – سیاسی از طرف مریدان و پیروان صفوی، سرانجام در سال 907 هجری، حکومت صفویه رسماً توسط شاه اسماعیل اول تشکیل شد. این اتفاق تحول بزرگ و چشم‌گیری در تاریخ ایران پدید آورد؛ زیرا از یک طرف باعث احیای امپراطوری در سرتاسر مرزهای طبیعی ایران گردید و از طرف دیگر تشیع اثنا عشری که از مذاهب برجسته اسلامی بود، مذهب رسمی دولت جدید صفوی اعلام گردید. علی‌رغم همه مشکلات و موانعی که در رسیدن شاه اسماعیل به قدرت وجود داشت، اما وجود پاره‌ای از امور و عوامل، سبب تشکیل و استواری حکومت گردید. این امور عبارت بودند از: وفاداری و تعهد پیروان صفویه، نابسامانی‌های حکومت‌های معاصر آنها (آق قویونلوها)، نارضایتی‌های توده مردم از هرج و مرج و نا‌امنی، و از همه مهم‌تر کاردانی و زیرکی شاهان اولیه صفوی.

اقدامات بنیان‌گذار صفویه، بلافاصله پس از تشکیل حکومت، باعث ایجاد یک امپراطوری بزرگ ایرانی گردید و همان‌طوری‌که اقدامات دلیرانه شاه اسماعیل اول، موجب تشکیل رسمی و استواری حکومت صفویه گردید، اقدامات زیرکانه جانشین و فرزند وی، شاه طهماسب اول، نیز موجب تثبیت و استحکام آن دولت شد. همه این موارد، عواملی بودند که استحکام و تثبیت حکومت صفوی را به حدّی رساند که طی اندک وقفه‌ای در زمان شاهان کم‌قدرت، در زمان شاه عباس اول به اوج و شکوفایی خود رسید. این مسأله را نیز باید در نظر گرفت که حکومت صفویان در این دوره (907 – 985 قمری)، سرشار از موفقیت و کارآمدی نبود، بلکه شکست‌ها و عدم کامیابی‌های شاهان در جنگ‌ها و نبرد‌ها، در نوع حکومت و میزان قدرت آن تأثیر می‌گذاشت.[1]

[1]. برگرفته از: دانشنامه رشد، «صفویه».