دعا در هنگام ورود به مسجد و خروج از آن

از جمله آداب مسجد این­‌که مستحب است مؤمن در هنگام ورود به مسجد، رو به قبله نموده و در آن حال خدای را حمد و ستایش کند و بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) درود فرستد. امام باقر (علیه السلام) در ضمن حدیثی می‌فرمایند: «هنگامی‌که قصد ورود به مسجد را داری، تنها با حال طهارت داخل شو! و وقتی به مسجد رسیدی رو به قبله کن، آن­گاه خداوند را بخوان و حاجتت را از او درخواست کن، در لحظه ورود به مسجد نیز، نام خداوند را بر زبان جاری نما (بسم الله الرحمن الرحیم بگو) و خداوند را ستایش کن و بر پیامبر اکرم درود فرست».[1]

از این حدیث و نظایر آن استفاده می شود از جمله مواردی که دعا مورد توجه خاص حق تعالی است، دعا کردن به هنگام ورود به مسجد است.

یکی از دعاهایی که هنگام ورود به مسجد وارد شده، روایتی از امام عسکری (علیه السلام) است که مرحوم سید بن طاووس از قول آن حضرت نقل کرده که می فرمایند: «به نام خدا و به وسيله خدا و از خدا و به سوى خدا و بهترين نام­ها و كمالات براى خدا است، بر خداوند توكّل مى‏نمايم و هيچ دگرگونى و نيرويى به غير خداوند وجود ندارد، خداوندا، در رحمت و توبه‏ات را بر من بگشاى و درهاى معصيت و نافرمانى‏ات را به روى من ببند و مرا از زيارت‏كنندگان خود و آبادكنندگان مساجدت و از كسانى كه شبانه روز با تو مناجات مى‏نمايند و از آنان كه بر نمازهايشان محافظت دارند، قرار ده، و شيطان (رانده شده) و همه لشكرهاى ابليس را از من دور فرما».[2]

همان طور که ورود به مسجد دعاهای خاص خود را دارد، خروج از مسجد هم دارای دعاهای مخصوصی است که به نحو اختصار به بعضی از آنها اشاره می شود. سیّد بن طاووس در «فلاح السائل» از امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل کرده است که: «هنگامی که یکی از شما نماز واجب را بجا آورد و قصد خروج از مسجد را داشت، (کنار در مسجد بایستد و) این دعا را بخواند: خداوندا! مرا دعوت نمودی و من نیز دعوت تو را اجابت کردم و نمازی را که بر من واجب نمودی بجا آوردم. اینک همان­گونه که خود، فرمان داده ای،[3] در زمین تو حرکت می کنم و از تو می خواهم از فضل خویش به من توفیق بندگی و دوری از آنچه که تو را به خشم می آورد، عطا فرمایی و به رحمت خویش، رزق کافی را به من ارزانی داری».[4]

عبارت «دعوتنی» (مرا دعوت کردی) در متن این روایت، با تعابیری که در برخی از روایات است که انسان­های مقیم در مسجد را «میهمان خداوند» معرّفی می نمایند، بسیار متناسب و هماهنگ است. همچنین جامعیّت این دعای شریف که با وجود اختصار، مشتمل بر درخواست امور دنیوی و اخروی است، نیز قابل دقّت است.

در برخی از روایات نیز بر صلوات فرستادن بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به هنگام خروج از مسجد توصیه شده است. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «هنگام ورود به مسجد و نیز در وقت خروج، بر پیامبر (صلی الله عیه و آله) درود فرست».[5]

از وجود مقدس فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل شده که فرموده­اند: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در وقت ورود به مسجد، صلوات فرستاده و دعا می کردند: خدایا گناهانم را ببخش و درهای رحمت خویش را بر من بگشا! و به هنگام خروج از مسجد نیز صلوات فرستاده و عرضه می داشتند: خداوندا! گناهانم را مورد آمرزش خویش قرارده و درهای رزق و روزی خویش را بر من بگشا!».[6]

به وسیله این دعاها است که انسان می فهمد که با چه انگیزه ها و اهدافی به مسجد رفت و آمد کند و از خداوند متعال چه فضایل و کمالاتی را درخواست نماید.