کپی شد
دعا در زندگی امام رضا (علیه السلام)
یکى دیگر از مظاهر زندگى عبادی و روحانى امام رضا (علیه السّلام)، «دعا» است. آن حضرت نقش ویژه‌ای برای دعا در زندگی قائل بود و انس خاصی با آن داشت؛ چرا که در دعا و تضرّع سودى معنوى یافته بود که هیچ سودى با آن برابرى نمىکرد.[1]
امام رضا (علیه السّلام)، درباره اهمیت دعا و شرایط آن و آسیب شناسی آن، فرمایشاتی دارند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
دعا سلاح پیامبران:
امام رضا (علیه السّلام) از دعا به مثابه یک سلاح و حربه (در برابر دشمنان درونی و بیرونی) استفاده مىنمود و به اصحابش مکرر توصیه مىفرمود: به سلاح پیامبران متصل و متوسل شوید. از ایشان پرسیدند: سلاح پیامبران چیست؟ امام در پاسخ فرمود: دعا.[2]
دعاى مخفى:
امام رضا (علیه السّلام) به اصحابش توصیه مىکرد که دعاهاى خود را مخفى کنند و درخواست خود را به مولای خود محرمانه بگویند تا کسى از آن باخبر نگردد. آن حضرت در این باره فرموده است: «دعاى مخفى یک بنده برابر با 70 دعاى آشکار است».[3]
کندى اجابت دعا:
احمد بن محمد بن ابى نصر مىگوید: به ابو الحسن على بن موسى الرضا (علیهما السلام) عرض کردم: فدایت گردم، من چندین و چند سال قبل، تقاضایى از خدا کردم و از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانى پدید آمده است. حضرت در جوابم فرمود: اى احمد، بر حذر باش از این که شیطان راهى در (دل) تو باز کند تا تو را از رحمت خدا مأیوس سازد. همانا ابو جعفر (امام باقر علیه السّلام) مىفرمود: هنگامى که مؤمن حاجت خود را از خدا طلب مىکند، خداى متعال آن را عطا مىفرماید، امّا پاسخ وى را به خاطر عشق به صداى او و شنیدن نالههایش به تعویق مىاندازد. سپس فرمود: آن چه خداى تبارک و تعالى در این دنیا دیرتر به مؤمن بدهد، بهتر از آن است که زودتر عطا فرماید. مگر این دنیا چه ارزشى دارد؟.
ابو جعفر (علیه السّلام) مىفرمود: دعاى مؤمنان در حال رفاه و آسایش باید همانند دعایشان در حال سختى و گرفتارى باشد. مؤمن نباید نگران این باشد که چه موقع به خواسته خود مىرسد و از دعا کردن خسته نشود؛ زیرا دعا جایگاه بزرگی در پیشگاه الهی دارد، پس صبر پیشه کن و در طلب حلال باش و پیوند خویشى را محکم نما و از نشان دادن دشمنى آشکار با مردم بر حذر باش؛ زیرا ما خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مىپیوندیم به کسى که از ما بریده است و خوبى مىکنیم به کسى که به ما بدى کرده است؛ از این رو به خدا سوگند، نتیجه آن را خوب مىبینیم. همانا صاحب نعمت در اين دنيا، اگر هر چه که درخواست كند به او بدهند، به همان قناعت نكند و دنبال جز آن چه خواسته برود و آن را هم بخواهد و (در نتیجه) نعمت خدا در چشم او خوار و كوچک می شود و از هيچ چيز سير نشود. هنگامى که نعمت هاى انسان زیاد شد، او در خطر است؛ زیرا وظایفى بر او واجب مىشود و از این طریق آزمایش شده و مورد امتحان الهى قرار مىگیرد.
به من بگو که اگر من بعضى از کلمات را به تو بگویم به آنها اعتماد مىکنى؟ احمد پاسخ داد: فدایت گردم، اگر من به شما اعتماد نکنم، به چه کسى اعتماد کنم؟ تو حجّت خدا بر مخلوقاتش هستى. امام پاسخ داد: بنابراین باید بیشتر به خدا اعتماد داشته باشی؛ زیرا خدا به تو وعده اجابت داده است. آیا خداى تبارک و تعالى نفرموده است: «و چون بندگانم درباره من از تو سؤال کنند، من مطمئناً به آنان خیلى نزدیکم. من دعاى آنها را پاسخ مىدهم، وقتى آنها مرا بخوانند»؟[4]، آیا او نفرموده است: «از رحمت خدا مأیوس نباشید»؟[5] و آیا او نفرموده است: «خدا وعده کرده است که شما را مورد عفو و بخشش قرار دهد»؟[6] بنابراین باید به خدا بیش از هر کس دیگرى اعتماد داشته باشى و در دل خود جز خوبى راه ندهيد، همانا شما آمرزيدهايد.[7]
بعضى از دعاهاى امام رضا (علیه السلام)
1. دعاى طلب امنیت و ایمان:
« يَا مَنْ دَلَّنِي عَلَى نَفْسِهِ وَ ذَلَّلَ قَلْبِي بِتَصْدِيقِهِ أَسْأَلُكَ الْأَمْنَ وَ الْإِيمَانَ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ».[8]
2. دعای طلب هدایت:
اللَّهُمَّ أَعْطِنِي الْهُدَى وَ ثَبِّتْنِي عَلَيْهِ وَ احْشُرْنِي عَلَيْهِ آمِناً أَمْنَ مَنْ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِ وَ لَا حُزْنٌ وَ لَا جَزَعٌ إِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوى وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَة».[9]
3. دعا در سختی ها و حوائج:
يونس بن بكير نقل نموده كه از مولاى خود حضرت امام رضا (عليه السلام) درخواست نمودم: به من دعایى تعليم نمايید كه آن را در سختیها بخوانم. آن حضرت به من فرمود كه آن چه را كه براى تو مىنويسم محافظت كن و آن را در هر سختى بخوان كه حاجت تو برآورده مىشود و آن چه را كه آرزو نمایى، به تو عطا مىشود. پس براى من اين دعا را نوشتند: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِي وَ كَثْرَتَهَا قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ وَ حَجَبَتْنِي عَنِ اسْتِيهَالِ رَحْمَتِكَ وَ بَاعَدَتْنِي عَنِ اسْتِيجَابِ مَغْفِرَتِكَ و…».[10]
اینها بعضى از دعاهایى است که بخشی از زندگى روحانى و عبادی امام (علیه السلام) را تبیین مىنماید. آن حضرت با خداوند متعال راز و نیاز داشت و خود را وقف خدا نموده بود.
حرز[11] امام رضا (علیه السلام)
امام (علیه السّلام) از این دعاى شریف به عنوان یکی از حرزهای خود، استفاده مىفرمود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يَا مَنْ لَا شَبِيهَ لَهُ وَ لَا مِثَالَ لَهُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا خَالِقَ إِلَّا أَنْتَ تُفْنِي الْمَخْلُوقِينَ وَ تَبْقَى أَنْتَ حَلُمْتَ عَمَّنْ عَصَاكَ وَ فِي الْمَغْفِرَةِ رِضَاك.[12]
[1]. برگرفته از: شريف قرشى، باقر، پژوهشى دقيق در زندگانى امام رضا عليه السلام، مترجم: صالحى، سيد محمد، ص 81 – 92.
[2]. كلينى، محمد بن یعقوب، كافی، ج 2، ص 468، ح 5.
[3]. همان، ص 476.
[4]. بقره، 186.
[5]. زمر، 53.
[6]. بقره، 268.
[7]. کافی، ج 2، ص 488 و 489، ح 1.
[8]. همان، ص 579، ح 9، ای کسی که مرا به خود راهنمایی فرمود و قلبم را با تصدیق به خود، نرم و رام نمود، از تو امنیت و ایمان در دنیا و آخرت را مسئلت می نمایم.
[9]. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 1، ص 61، خدایا مرا هدایت فرما و بر هدایتت ثابت قدم بدار و بر هدایتت مرا محشور فرما و امنیتی عطا نما که ترس و غم و ناله و بی تابی با آن نباشد؛ چرا که تو اهل تقوا و آمرزشی.
[10]. ر.ک: سيد بن طاوس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 253 – 256، به نام خداى بخشنده مهربان. خداوندا به درستى كه گناهان من و بسيارى آنها، روى مرا در نزد تو كهنه (شرمنده) كرده است و مرا از قابليّت رحمت تو مانع شده است و مرا از استحقاق آمرزش تو دور نموده است و… .
[11]. «حرز»، دعایی است که به وسیلۀ آن، شخص استفاده کننده، خود را به خدا سپرده و در تحت عنایت و توجه و حفاظت او قرار می دهد.
[12]. همان، ص 35 و 36. به نام خداى بخشنده مهربان. اى كسى كه مانندى و نمونهاى از براى او نيست. تو خدایى هستی که الهی جز تو نيست. تنها تو آفریننده ای. تو همه خلق شدهها را فانى مىنمایى و تنها تو باقى مىمانى. نسبت به كسى كه ترا عصيان نموده، حلم می ورزی و خشنودى تو در آمرزش است.