خمس زمین فروخته شده

کسی است که قطعه ای زمين دارد و قصد می کند آن را بفروشد، برای پرداخت خمس آن چند صورت متصور است، که به آنها پرداخته می شود:

الف. اگر آن زمین از ارث باشد:

به اتفاق فقهاء معاصر شیعه، ارثى كه به انسان مى‏رسد خمس ندارد. مگر این که:

1. از خویشاوندان دور باشد و نداند چنين خويشى دارد (در نتیجه انتظاری در بارۀ چنین ارثی نداشته باشد) در این جا اگر از مخارج سالش زیاد نیاید باز هم خمس ندارد، ولی اگر از مخارج سالش زیاد بیاید عده ای از فقها می فر مایند: بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد[1]، عده ای نیز لازم نمی دانند بلکه می فرمایند: مستحب است خمس آن را بدهد.[2]

2. مالى به ارث به او برسد و بداند كسى كه اين مال از او به ارث رسيده خمس آن را نداده بايد خمس آن را بدهد[3].

3. در خود آن مال خمس نیست ولى انسان می داند كسى كه آن مال از او به ارث رسيده، خمس بدهكار است، که در این صورت بايد خمس را از مال او بدهد[4].

ب. اما اگر آن زمین هدیه باشد:

در این مورد نیز اقوالی بین فقها وجود دارد که به صورت کلی می توان آن ها را در اقوال زیر خلاصه کرد:

1. خمس ندارد[5].

2. چنانچه تا سر  سال خمسی از مخارج سالش زياد بيايد، باید خمس آن را بدهد.[6]

3. چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد[7].

بله اگر به آن مال هدیه ای، قبلا خمس تعلق گرفته بود، تقریبا همۀ فقها پرداخت خمس را بر گیرندۀ هدیه واجب می دانند.[8]

ج. اما اگر آن زمین را خریده باشد در این صورت چند حالت متصور است:

1. اگر با عين پولى كه خمس و زكات آن را نداده ملكى بخرد، باید بدهی خمسی و زکاتی خود را بپردازد و گرنه تصرف او در آن ملك، حرام و نمازش هم در آن ملک باطل است.[9]

2. اگر آن ملک را به ذمّه بخرد و در موقع خريدن قصدش اين باشد كه از مالى كه خمس يا زكاتش را نداده بدهد، باید بدهکاری خود را بپردازد،[10] اما نسبت به تصرف او و نماز خواندش در آن ملک، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد:

الف. تصرف او در آن ملك حرام و نمازش هم در آن باطل است.

ب. بنا بر احتياط واجب بايد از آن اجتناب كند.

ج. تصرف او در آن ملك حرام نیست و نمازش هم در آن صحیح است.[11]