خمس اموال میت

تعلق خمس به اموال میت دارای صور مختلفی می باشد که ذکر می شود:

اگر میّت منبع در آمدی داشته و از طریق آن ثروتی به دست آورده به آن خمس تعلق می گیرد و بخشی از اموال باقی مانده او که از این راه بدست آمده، اگر بازماندگان می دانند که خمسش را نپرداخته است بر آنان لازم است که خمس آن را بپردازند.

اما اگر سرمایه از ارثی باشد که به میّت رسیده است، به اتفاق فقهاء معاصر شیعه، خمس ندارد. مگر این که:

1. از خویشاوند دوری باشد و نداند چنين خويشى دارد (در نتیجه انتظاری در بارۀ چنین ارثی نداشته باشد)، در این جا اگر از مخارج سالش زیاد نیاید باز هم خمس ندارد ولی اگر از مخارج سالش زیاد بیاید عده ای از فقها می فرمایند: بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.[1] عده ای نیز لازم نمی دانند بلکه می فرمایند: مستحب است خمس آن را بدهد.[2]

2. بداند كسى كه اين مال از او به ارث رسيده خمس آن را نداده بايد خمس آن را بدهد[3].

3. در خود آن مال خمس نیست ولى انسان می داند كسى كه آن مال از او به ارث رسيده، خمس بدهكار است، که در این صورت بايد خمس را از مال او بدهد.[4]

اما بخشی از اموال، که از راه هبه و هدیه رسیده است، بنا بر نظر بعضی از مراجع معظم تقلید (آیات عظام امام خمینی(ره)، خامنه ای، نوری) خمس ندارد.[5] و بنا بر نظر بعضی دیگر (آیات عظام صافى، سيستانى، زنجانى) چنانچه از مخارج سالش (سال خمسی) زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.[6]

درصورتی که میّت زن باشد،بخشی از اموال او که از مهریه بوده است، بنا بر نظر همۀ مراجع تقلید خمس ندارد.( تنها حضرت آیت ا..العظمی بهجت فرموده اند: «بنا بر احتياط واجب اگر از مخارج سالش اضافه آمد، بايد خمس بدهد»).[7]

اما بخشی از اموال، که از راه جهیزیه به او رسیده، طبق نظر برخی از فقها خمس به آن تعلق نمی گیرد، مگر این که یقین داشته باشد که از پولی تهیه شده است که به آن خمس تعلق گرفته شده  و خمس آن پرداخت نشده است.[8] البته بعضی از مراجع فرموده اند اگر از همه یا مقداری از جهيزيه تا آخر سال استفاده نكند، خمس دارد.[9]

حاصل آن که درباره میت قبل از هر کاری ابتدا باید واجبات و بدهی ها؛ مانند مقدار خمسی را که به طور قطع به مال او تعلق گرفته پرداخت شود، سپس برای اموری نظیر تقسیم ارث اقدام شود.