کپی شد
خلفای خاندان بنی امیّه
در طول مدت خلافت بنی امیه، در مجموع، 30 نفر از آنها به حکومت رسیدند که به دو دسته حاکمانی که در مناطق حجاز، عراق و شام به حکومت رسیده، و حاکمانی که در منطقه اندلس (اسپانیا) به حکومت رسیدند، تقسیم می شوند. در ادامه به این دو دسته اشاره می شود:
الف. حاکمانی که در مناطق حجاز، عراق و شام به حکومت رسیدند:
اگر شکل یافتن حکومت اموی بر اساس حکومتی که معاویه در شام تشکیل داد، محاسبه شود، اسامی خلفای اموی و تاریخ آغاز و پایان خلافت آنها به ترتیب ذیل است:
- معاویه: او در سال 18 ق و در عهد عمر بن خطاب به حکمرانی منطه شام رسید و با صلح میان او و امام حسن (علیه السلام) در سال 41 ق، به حکومت سرزمین‌های اسلامی دست یافت.
- یزید بن معاویه: از سال 60 تا 64 ق.
- معاویه بن یزید: او پس از مرگ یزید و رسیدن به خلافت موروثی در سال 64 ق، خود را شایسته این امر ندانسته و در همان سال آن را رها کرد.
- مروان بن حکم: او با کناره گیری فرزند یزید، فرصت را غنیمت شمرد و در سال 64 ق زمام امور را به دست گرفت، ولی حکومت او فقط تا سال 65 پابرجا بود.
- عبدالملک بن مروان: 65 تا 86 ق.
- ولید بن عبد الملک: 86 تا 96 ق.
- سلیمان بن عبدالملک (برادر ولید): 96 تا 99 ق.
- عمر بن عبد العزیز بن مروان: 99 تا 101 ق.
- یزید بن عبد الملک: 101 تا 105 ق.
- هشام بن عبد الملک: 105 تا 125 ق.
- ولید بن یزید: 125 تا 126 ق.
- یزید بن ولید: به مدت شش ماه در سال 126 ق حکومت کرد.
- ابراهیم بن ولید: در سال 126 ق به مدت دو ماه حکومت کرد.
- مروان بن محمد (مروان حمار): 126 تا 132 ق.[1]
اما بر اساس اموی بودن «عثمان بن عفوان» (سومین خلیفه راشدین)، که از سال 23 تا 35 ق در مدینه، بعد از ابوبکر و عمر خلافت داشت، می توان گفت: اولین خلیفه اموی؛ عثمان بن عفوان است.
ب. حاکمانی که در منطقه اندلس (اسپانیا) به حکومت رسیدند؛ اسامی آنها به شرح زیر است:
- عبد الرحمن اول بن معاویه؛ ملقب به «الداخل»: 138 ق.[2]
- هشام اول بن عبدالرحمن اول: 172 ق.
- حکم اول بن هشام اول: 180 ق.
- عبد الرحمن دوم بن حکم اول؛ ملقب به عبد الرحمان متوسط: 206 ق.
- محمد اول بن عبدالرحمن دوم: 238 ق.
- منذر بن محمد اول: 273 ق.
- عبدالله بن محمد: 275 ق.
- عبد الرحمن سوم بن محمد بن عبدالله؛ ملقب به الناصر لدین‌الله: 300 ق. او به تقلید از بنی عباس، لقب ناصر داشت.
- حکم دوم بن عبدالرحمن سوم؛ ملقب به المستنصر بالله: 350 ق.
- هشام دوم بن حکم دوم؛ ملقب به المؤید بالله (نوبت اول حکمرانی): 366 ق.
- محمد دوم بن هشام دوم؛ ملقب به المهدی (نوبت اول حکمرانی): 399 ق.
- سلیمان بن حکم؛ ملقب به المستعین بالله (نوبت اول حکمرانی): 399 ق.
- هشام دوم (نوبت دوم حکمرانی): 400 ق.
- سلیمان (نوبت دوم حکمرانی): 403 ق.
بعد از سلیمان، «علی بن حمود؛ ملقب به ناصر»، از سلسله حمودیان، در سال 407 ق به خلافت رسید.[3]
- عبد الرحمن چهارم، ملقب به المرتضی: 408 ق.
بعد از عبدالرحمن، «قاسم بن حمود؛ ملقب به مأمون»، از سلسله حمودیان، در سال 408 ق، برای بار اول به خلافت رسید.[4] بعد از وی، «یحیی بن علی؛ ملقب به معتلی»، از سلسله حمودیان، برای بار اول، در سال 412 ق و پس از وی، قاسم حمودی، برای بار دوم، در سال 413 ق به خلافت رسیدند.[5]
- عبد الرحمن پنجم ملقب به المستظهر بالله: 414 ق.
- محمد سوم بن عبدالرحمن؛ ملقب به المستکفی بالله: 414 تا 416 ق.
بعد از وی، یحیی حمودی برای بار دوم در سال 416 ق به مسند خلافت نشست.[6]
- هشام سوم بن محمد؛ ملقب به المعتد بالله: 418 تا 422 ق.[7]
[1]. ر.ک: ابن خلدون، محمد بن محمد، تاريخ ابن خلدون، ترجمه: آيتى، عبد المحمد، ج 2، ص 1 – 224.
[2]. با انقراض حکومت 90 ساله بنی امیه و فروپاشی آنها در سال 132 هـ ق، عبدالرحمان بن معاویه، معروف به عبدالرحمان الداخل، از نوادگان هشام بن عبدالملک (دهمین خلیفه امویان) از چنگ عباسیان فرار کرد و به مغرب «شمال آفریقا» رفت و بعد از مدت‌ها سرگردانی، از اغتشاش اسپانیا و اختلاف بربرها و قبایل عرب استفاده کرده، با یاری هواداران بنی امیه و قبایل یمنی، سپاهی فراهم آورد و در سال 138 هجری قمری = 755 میلادی، وارد اندلس (اسپانیا) شد و با سرکوب حاکم اندلس و تصرف شهر «قرطبه»، حکومت و دولت نیرومندی را علی‌رغم حکومت عباسیان، به نام حکومت امویان اندلس تأسیس کرد. ر.ک: دائرة المعارف طهور.
[3]. باسورث، کلیفوردادموند، سلسله‌های اسلامی جدید: راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، ترجمه: بدره ای، فریدون، ص 53 (نسخه دیجیتالی، ص 235).
[4]. همان، ص 54.
[5]. همان.
[6] همان،
[7]. ر. ک. ابن خلدون، محمد بن محمد، العبر تاريخ ابن خلدون، ترجمه: آيتى، عبد المحمد، ج 3، ص 166 – 219؛ سلسله های اسلامی جدید: راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، ترجمه: بدره ای، فریدون، ص 53 و 54 (نسخه دیجیتالی، ص 234و 235)؛ سایت حوزه نت.