خروج دجّال

یکی از اتفاقات شاخص آخرالزمان و از نشانه‌ها و علایم ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)،[1] خروج «دجال» است. در این‌ که حقیقتاً دجال کیست؟ احتمالاتی مطرح شده است:

الف. دجال، شخصیتی حقیقی است که کارهای خارق العاده‌ای را در قالب سحر انجام می‌دهد، او در آخرالزمان خروج می‌کند و سرکرده یک فتنه عظیم برای بشریت است. وی شخص ساحر و خدعه‌گری است و دارای امکانات مادی فراوانی است.[2]

ب. دجال، همان ابلیس است. [3]

ج. دجال، همان سفیانی است.[4]

د. دجال، جنبه سمبلیک و رمزی دارد؛[5] یعنی يک شخص نيست، بلكه يک حركت فكرى متمدّن است كه با اسلام دشمنى دارد.[6]

[1]. این نشانه در کتب اهل سنت از علائم برپایی قیامت شناخته شده است. الترمذي، محمد بن عيسى، سنن الترمذي، تحقيق و تعليق: إبراهيم عطوة عوض، ج 4، ص 477، ح 2183؛ أبو داود، سليمان بن الأشعث، سنن أبي داوود، محقق: محمد محيي الدين عبدالحميد، ج 4، ص 121، ولی در منابع روایی شیعه، هم از علامات نزدیک شدن قیامت و هم از نشانه‌های ظهور شمرده شده است. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق: جمعى از محققان، ج 52، ص  209؛ ج 14، ص 348 و 349؛ ج 15، ص 2.

[2]. رضوانی، علی اصغر، موعود شناسى و پاسخ به شبهات، ص 532.

[3]. همان.

[4]. همان.

[5]. نيشابوري، مسلم بن الحجاج، المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم)، محقق: عبد الباقي، محمد فؤاد، ج 4، ص 2266، ح 126.

[6]. صدر، محمد، تاريخ غيبت كبرى‏، مترجم: افتخار زاده، حسن، ص 662.