حکم معاملات وکالتی و سودهای آن در بورس

پرسش: شخصی از شرکتی سهام خریداری نموده و تقریباً هیچ اطلاعی از سود و ارزش سهام نداشته، تا این که بعد از مدتی سهام خود را در حالی که از وضعیت بورس و قوانین آن اطلاع نداشته، به قیمت پایین‌تری نسبت به ارزش سهام در بازار بورس به صورت وکالتی فروخته و اکنون خریدار، مدعی سودهای سال خرید و قبل و بعد از آن است. در حالی که سودها به‌نام فروشنده صادر می‌شوند، حال با توجه به این که به‌نظر می‌رسد آن شخص از بی‌اطلاعی فروشنده استفاده کرده است، تکلیف چیست؟

پاسخ:

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): هرگاه مغبون شده‌اید خیار فسخ دارید و در هر حال، سودهای قبل از معامله ارتباطی به خریدار ندارد.[1]

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

1. اگر قوانین و مقررات، معاملات وکالتی به شرح سؤال را در بازار سرمایه، باطل می‌داند، شرعاً نیز این معاملات باطل هستند و از اساس سهام مزبور به وکیل منتقل نشده است و او صرفاً می‌تواند ثمنی که بابت معامله به موکل داده را پس بگیرد.

2. اگر قوانین و مقررات این نوع معاملات را باطل نشمرد، شرعاً معامله انجام شده است. در این فرض در صورتی که فرد به دلیل بی‌اطلاعی سهامش را بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی بازار فروخته باشد، به گونه‌ای که عرفاً غبن صادق باشد، فروشنده خیار غبن دارد؛ یعنی حق دارد معامله را فسخ کند و سود‌های بعد از معامله از آنِ فروشنده است. در غیر این صورت معامله صحیح است و فروشنده اختیار فسخ ندارد و سود‌های بعد از معامله شرعی از آنِ خریدار است.

3. در هر حال سودهای قبل از معامله برای فروشنده است و خریدار حقی در آن ندارد.[2]

[1]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، «خیار فسخ در صورت عدم اطلاع از قیمت واقعی». 

[2]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله هادوی تهرانی.