حکم طهارت و حلیت الکل صنعتی

الكل‏ها به دو دسته كلى ‏تقسيم مى‏شوند: يكى الكلى كه از طريق صنايع نفت و پتروشيمى به ‏دست مى‏آيد و ديگر الكلى كه از تقطير بخارات شراب، حاصل‏ مى‏شود. و چون اتانول از جمله الکل های صنعتی است، مطالب مربوط به الکل صنعتی را مورد بررسی قرار می دهیم:

واقعيت اين است كه الكل صنعتى از لحاظ ماهيت‏ شيميايى هيچ‏ تفاوتى با الكل تخميرى نداشته هر دو از نوع الكل يك ظرفيتى نوع‏ اول به فرمول C2H5OH مى‏باشند. منتها با اين تفاوت كه بر الكل صنعتى قطعا لفظ خمر صادق نيست. در حالى كه الكل تخميرى از آن‏ جهت كه از تقطير بخار خمر به دست آمده، احتمال آن مى‏رود كه ‏عنوان خمر بر آن صادق باشد.

مشهور فقيهان هر مايع مست كننده‏اى را نجس مى‏دانند. حال آيا الكل صنعتى مى‏تواند مصداقى از مايع مسكر بالاصالة باشد؟

طبق نظر مشهور فقیهان به نظر مى‏رسد كه الكل صنعتى را نمى‏توان مصداق «مسكر» دانست هر چند ماده آن، عامل اصلى و مؤثر در مايعات مست كننده ‏است. و اين نه به خاطر آن است كه به الكل صنعتى مواد سمى و بدبو كننده هم چون متانول افزوده‏اند بلكه بدين خاطر است كه ‏غلظت الكل به قدرى بالاست كه بر فرض كه مواد افزودنى هم در آن‏ نباشد، باز هم نوشيدن آن به هر مقدار، باعث مسموميت است؛ لذا عرفا به اين ماده، مسكر اطلاق نمى‏کنند. [1]

با این مقدمه جواب استفتائی که از مراجع عظام تقلید در این زمینه شده جلب می کنیم:

‏ امام خمینی(ره):

س 1: برای ساختن «اسپرى اتروپين سولفات» كه الكل نقش اساسى در تركيب فرمول داروئى آن دارد، به طورى كه اگر الكل به تركيب مذكور اضافه نشود، ساخت آن اسپرى ممكن نيست و از جهت عملى هم اين اسپرى ضد گازهاى شيميايى و جنگى اعصاب است كه براى محافظت از نيروهاى اسلام در برابر آنها كاربرد دارد. آيا از نظر جناب عالى استفاده از الكل به ترتيب مذكور در صنعت داروسازى، شرعاً جايز است؟

ج: اگر الكل مست كننده‏اى باشد كه در اصل مايع است، نجس و حرام است، ولى استفاده از آن به عنوان دارو در هيچ يك از حالات اشكال ندارد.[2]

س 2: امروزه از الكل كه در واقع مسكر است براى ساخت بسيارى از داروها به خصوص داروهاى نوشيدنى، عطرها به ويژه انواع ادكلن‏هايى كه از خارج وارد مى‏شوند، استفاده مى‏كنند. آيا به افراد آگاه يا جاهل به مسئله اجازه خريد و فروش و استفاده و بهره گيري هاى ديگر از آنها را مى‏دهيد؟

ج: الكل‏هائى كه معلوم نيست در اصل از اقسام مايعات مست كننده باشند، محكوم به طهارت هستند، و خريد و فروش و استعمال مايعاتى كه با آنها مخلوط شده‏اند اشكال ندارد.[3]

الکل صنعتی که برای رنگ کردن درب و میز و صندلی و مانند اینها به کار می برند اگر انسان نداند از چیزی که مست کننده و روان است درست کرده اند، پاک می باشد.[4]

بنابر این هر يك از اقسام الكل كه مست كننده و در اصل مايع باشد، نجس است (ملاك نجاست الكل اين است كه مست كننده و در اصل مايع باشد)[5] پس اگر در اصلش مایع نباشد(گرچه فعلا مایع است) و یا حالت مست کنندگی نداشته باشد نجس نخواهد بود و  براین اساس می توان از اسپری یا عطر و موارد مشابه ای که در آنها از این نوع الکل استفاده شده است، استفاده کرد.

زنجانی: اگر انسان نداند که مست کننده است یا نه، پاک است.

فاضل: مسئله – الکل سفید و طبی که الکل خالص می باشد و مصارف طبی دارد پاک می باشد. مگر این که از شراب و فقاع گرفته شده باشد که در این صورت نجس است. همچنین مواد پاک کننده دیگر که از مشتقات الکل است و در مراکز درمانی کاربرد دارد پاک می باشد.

همچنین الکل صنعتی که همان الکل سفید به اضافه مقداری مواد سمی است و کاربرد صنعتی دارد پاک می باشد. ادکلن و مواد صنعتی دیگر نیز که مشتمل بر الکل می باشد پاک است.

سیستانی: الکل؛ چه صنعتی، چه طبی، به تمامی اقسام پاک است.

مکارم: الکل طبی و صنعتی که انسان نمی داند از چیز مست کننده مایع گرفته شده پاک است، همچنین ادکلن و عطرها و داروهایی که با الکل طبی یا صنعتی مخلوط است.[6] «همچنین» الکل هایی که ذاتا قابل شرب نیست یا جنبه سمی دارد، نجس نیست، ولی هرگاه آن را رقیق کنند و مشروب و مسکر باشد، نوشیدنش حرام است و احتیاطا حکم نجس دارد.[7]

نتیجه آن که الکل هایی نظیر اتانول و متانول که ذاتا جنبه سمی داشته و قابل شرب نیستند، پاک بوده و تا زمانی که رقیق نشده و مشروب و مسکر نباشند، نوشیدن این قسم الکل ها حرام نیز نمی باشد.