حکم شرعی جلوگیری از تجمعات مذهبی و غیر آن در ایام شیوع کرونا

پرسش: به علت شیوع ویروس کرونا، شاهد این هستیم که از بسیاری از تجمعات مردمی؛ به ویژه تجمعات مذهبی؛ نظیر عزاداری‌ها، نمازجماعت، نمازجمعه و حرم‌های اهل‌بیت (علیهم السلام) جلوگیری می‌شود، آیا این کار از نظر شرعی توجیه دارد؟

پاسخ:

در اسلام، حدیث و قاعده‌ای کلی به نام «لا ضرر» وجود دارد که بر مبنای آن، اقدام شخص بر عملی که احتمال ضرر قابل توجه در آن ‌می‌رود، جایز نیست. در این قاعده، هرچند ملاک تشخیص ضرر، عرف مردم هستند، ولی چه‌بسا همین عرف در موضوعات تخصّصی به نظر کارشناسان و متخصّصان آن موضوع مراجعه می‌کند. بر این اساس، در موضوعاتی؛ مثل بیماری‌ها که تشخیص نوع و عملکرد آنها در حیطه تخصّص کارشناسان پزشکی و … است، باید به دنبال نظر آنها بود تا میزان ضرر آنها برای عرف مشخص گردد؛ لذا در فرض سؤال، اگر اموری؛ مثل شرکت در تجمعات، دارای احتمال بسیار بالای سرایت و شیوع بیماری باشد، به طوری که این احتمال در نظر مردم قابل توجه و غیر قابل چشم‌پوشی شمرده شود، شرعاً نباید به آن اقدام نمود.

البته ممکن است در برخی موارد، به‌‌گونه‌ای عمل شود که میزان احتمال ضرر پایین آمده و از اهمیت آن کاسته شود، که در این‌صورت اقدام به آن اشکالی نخواهد داشت؛ مثل این‌که شرکت در تجمعات همراه با رعایت نکات بهداشتی از سوی تمام حاضران باشد. با این وجود، حتی در این صورت نیز بهتر است هنگام شیوع بیماری‌های واگیر و کشنده، به حدّاقل‌ها اکتفا شود. و این‌که گفته می‌شود فردی با وجود شیوع ویروس‌های کُشنده و یا علی‌رغم بیماری شدید به حرمی رفته و بیمار نشده و یا شفا گرفته، نشان‌گر و دلیل آن نیست که تجمعات گسترده را در چنین زمان‌هایی ترویج و تبلیغ کنیم!.[1]

در ادامه پاسخ برخی از مراجع معظم تقلید در این باره ذکر می‌شود:

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

از وارد شدن به محلی که احتمال عقلائی مبتلا شدن وجود دارد، اجتناب شود، مگر این‌که با رعایت نکات بهداشتی، این احتمال منتفی و یا غیر قابل توجه باشد.[2]

حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی (مد ظله العالی):

شعائر اهل بیت (علیهم السلام) و خصوصا اقامه عزای حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) نباید تعطیل شود و لیکن با رعایت جهات بهداشتی و آن‌چه که متخصّصان امر توصیه می‌کنند.[3]

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):

اگر مسؤولین امور بهداشتی و پزشکی در این زمینه رعایت امری را لازم می دانند، رعایت آن برای جلوگیری از انتشار بیماری لازم است. در کل نباید کارهایی انجام داد که هرگونه احتمال عُقلایی مبتلا کردن یا مبتلا شدن به این بیماری در آن وجود داشته باشد، هر چند احتمال ضعیف باشد. به عموم مؤمنان توصیه می‌شود در کنار مراعات احتیاطات بهداشتی، توسل به ساحت مقدس حضرت ولی عصر (علیه السلام) را فراموش نکنند که نفع آن، مجرب است.[4]

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

کسی که می‌ترسد تماس بدنی با دیگران، یا اختلاط با آنها موجب سرایت این بیماری به خودش شود و درنتیجه متحمل ضرر بسیار زیادی شود ـ هرچند منجر به مرگش نشود ـ لازم است از این کارها اجتناب ورزد، مگر این‌که به سبب رعایت‌کردن تدابیر احتیاطی لازم؛ مانند ضدعفونی کردن و استفاده از ماسک مناسب و دستکش پزشکی، مطمئن شود که بیماری به او سرایت نخواهد کرد و در صورتی که موارد مذکور را رعایت نکند و به مرضی که از آن واهمه داشت مبتلا گردید، از نظر شرعی معذور نخواهد بود.[5]

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

شکی نیست که ما اصولی داریم که به هیچ وجه نمی‌توانیم آنها را رها کنیم؛ از جمله آن مسألۀ عزاداری محرم و صفر است؛ بنابراین قطعا باید متولیان امر در این خصوص توجه کافی و لازم را داشته باشند تا هم دغدغه‌های مذهبی و دینی مردم مورد توجه قرار گیرد و هم پروتکل های بهداشتی و سلامت آنان حفظ شود.[6]

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

با توجه به طولانی بودن مدت ابتلای جهانی به این ویروس منحوس و با عنایت به اهمیت شعائر دینی به صورت عام و عزای حسینی (علیه السلام) به صورت خاص، لازم است با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی این مراسم برگزار گردد و بر مسؤولان کشوری لازم است با تهیۀ دستورالعمل‌های قابل اجرا و نظارت دلسوزانه و مؤمنانه بر اجرای آن، امکان این مهم را به بهترین وجه فراهم سازند.[7]

[1]. برگرفته از: سایت اسلام‌کوئست، «جلوگیری از تجمعات مذهبی به علت شیوع بیماری».

[2]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات جدید (آبان 99).

[3]. دفتر مرجع عالي‌قدر شيعه حضرت آيت الله العظمى وحيد خراسانى (مدظله العالی).

[4]. پايگاه اطلاع رساني دفتر مرجع عالی‌قدر حضرت آيت الله العظمي شبيري زنجاني (دام ظلّه العالي).

[5]. سایت رسمی دفتر مرجع عالی‌قدر آقای سید علی حسینی سیستانی (مُدّ ظلّه الشریف).

[6]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله الشریف).

[7]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته).