حفظ قرآن و افسردگی

قرآن به جهت معنویت و نورانیتی که دارد موجب شادی و نشاط روحی و روانی حافظ قرآن خواهد شد چنانکه قرآن می فرماید: “الا بذکر الله تطمئن القلوب”؛ همانا ذکر و یاد خدا به انسان آرامش روحی و روانی می بخشد.[1] البته این در ارتباط با کسانی است که مفاهیم قرآن را درک کرده باشند و با آن زندگی کنند و انس و الفت داشته باشند.[2]

البته کسانی که بدون درک حقایق و معارف قرآن، فقط به حفظ آن اکتفا کرده باشند، و یا برای مقاصد دنیایی به این کار اقدام کرده باشند، نفعی از این کار نخواهند برد، چنان که از روایات نیز چنین استفاده می شود،[3] و پس از مدتی از این کار دلسرد شوند. چنین افرادی ممکن است که پس از فشار به حافظۀ خود، از نظر جسمی دچار خستگی شده باشد و افسرده به نظر آید که ان شاء الله به مرور زمان این خستگی و کسالت جسمی بر طرف خواهد شد.

از جهت دیگر معمولاً چنین شخصی به دلیل ارتباط مداوم و انس با قرآن و تأمل و دقت در آیات الاهی برای حفظ کردن، سخنان دل نشین خدای متعال در دل و جانش اثر گذاشته – که ان شاء الله چنین است – و در چهره اش نمایان شده است، اما به نظر افسرده می آید؛ زیرا هنگامی که آیات انذار را مرور می کند ترس جهنم و عذاب الاهی را چنان باور دارد که گویی آن را دیده و در عذابش گرفتار است. چنان که امام عارفان علی (ع) در اوصاف پارسایان می فرماید: ” وهم والنار کمن قد رآها، فهم فیها معذبون… قلوبهم محزونه، و شرورهم مأمونه، و اجسادهم نحیفه… ینظر الیهم الناظر فیحسبهم مرضی و ما بالقوم من مرض …”؛ پارسایان (متقین) انسان های برجسته اند: … جهنم را چنان باور دارند که گویی آن را دیده و در عذابش گرفتارند، قلب هایشان از غم آکنده است … جسمشان نحیف و لاغر است … ترس الاهی آنان را چونان تیر تراشیده لاغر کرده است، هرکه به آنان می نگرد می پندارد که بیمارند، اما حقیقت این است که آنان را هیچ بیماری نباشد، و می گوید مردم در اشتباه اند …”!.[4] بنابراین هیچ ارتباطی بین حافظ قرآن شدن و افسردگی وجود ندارد.

[2] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): “إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِالتَّخَشُّعِ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ لَحَامِلُ الْقُرْآنِ وَ إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ لَحَامِلُ الْقُرْآنِ ثُمَّ نَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ يَا حَامِلَ الْقُرْآنِ تَوَاضَعْ بِهِ يَرْفَعْكَ اللَّهُ وَ لَا تَعَزَّزْ بِهِ فَيُذِلَّكَ اللَّهُ يَا حَامِلَ الْقُرْآنِ تَزَيَّنْ بِهِ لِلَّهِ يُزَيِّنْكَ اللَّهُ بِهِ وَ لَا تَزَيَّنْ بِهِ لِلنَّاسِ فَيَشِينَكَ اللَّهُ بِه‏”. کافی، ج 2، ص 604، ح 5ِ. عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: “قُرَّاءُ الْقُرْآنِ ثَلَاثَةٌ: رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاتَّخَذَهُ بِضَاعَةً وَ اسْتَدَرَّ بِهِ الْمُلُوكَ وَ اسْتَطَالَ بِهِ عَلَى النَّاسِ. وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَيَّعَ حُدُودَهُ وَ أَقَامَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحِ فَلَا كَثَّرَ اللَّهُ هَؤُلَاءِ مِنْ حَمَلَةِ الْقُرْآنِ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَوَضَعَ دَوَاءَ الْقُرْآنِ عَلَى دَاءِ قَلْبِهِ فَأَسْهَرَ بِهِ لَيْلَهُ وَ أَظْمَأَ بِهِ نَهَارَهُ وَ قَامَ بِهِ فِي مَسَاجِدِهِ وَ تَجَافَى بِهِ عَنْ فِرَاشِهِ فَبِأُولَئِكَ يَدْفَعُ اللَّهُ الْبَلَاءَ وَ بِأُولَئِكَ يُدِيلُ اللَّهُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ بِأُولَئِكَ يُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَيْثَ مِنَ السَّمَاءِ فَوَ اللَّهِ لَهَؤُلَاءِ فِي قُرَّاءِ الْقُرْآنِ أَعَزُّ مِنَ الْكِبْرِيتِ الْأَحْمَرِ”. وسائل‏الشيعة، ج 6، ص182

[3] قال امیر المؤمنین: “أَلَا لَا خَيْرَ فِي عِلْمٍ لَيْسَ فِيهِ تَفَهُّمٌ أَلَا لَا خَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَدَبُّرٌ أَلَا لَا خَيْرَ فِي عِبَادَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَفَقُّهٌ”. وسائل الشیعة، ج 6، ص 173.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ: “إِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِيَطْلُبَ بِهِ الدُّنْيَا وَ لَا خَيْرَ فِي‏ ذَلِكَ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِيَنْتَفِعَ بِهِ فِي صَلَاتِهِ وَ لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ”. وسائل‏الشيعة، ج 6، ص 182.

[4] معادیخواه، عبد المجید، خورشید بی غروب، نهج البلاغة، خ 184، (معروف به خطبۀ همام).