حضرت مریم و غذا و میوه بهشتی

این موضوع را باید در چند زمینه، مورد بررسی قرار داد:

اول: آیا غذایی که زکریای پیامبر آن را نزد مریم مشاهده می نمود، از بهشت برای او آورده می شد؟

دوم: آیا غذای بهشتی، لزوماً ماندگار بوده و یا این که ممکن است همچون اشیای موجود در جهان مادی، قابل تبدیل و تغییر باشد؟

اکنون به همین ترتیب، به پاسخ آن می پردازیم:

1. در ارتباط با قسمت اول، باید گفت: قرآن در باره غذای حضرت مریم می فرماید: “…. هر زمان زكريا وارد محراب او مى‏شد، غذاى مخصوصى در آن جا مى‏ديد. از او پرسيد: «اى مريم! اين را از كجا آورده‏اى؟!» گفت: «اين از سوى خدا است. خداوند به هر كس بخواهد، بى حساب روزى مى‏دهد».[1]

اما اين غذا چه نوع غذايى بوده و از كجا براى مريم آمده در آيه نیامده است؛ ولى از روايات متعددى كه در کتاب های روایی آمده، استفاده مى‏شود كه این بانوی الاهی، غذایش ميوه های غير فصل بوده که در كنار محرابشان به فرمان پروردگار حاضر مى‏شد.[2]

اين موضوع جاى تعجب ندارد كه خدا از بنده پرهيزگارش اين چنين پذيرايى كند، ولى بعضى از مفسران (مانند نويسنده المنار) معتقدند كه منظور از “رزقاً” همين غذاهاى معمولى دنيا بوده؛ زيرا از “ابن جرير” نقل شد كه بنى اسرائيل گرفتار قحطى شدند و زكريا قادر بر تأمين زندگى مريم نبود، در اين موقع قرعه‏اى زدند كه به نام مرد نجارى افتاد و او با میل و رغبت خود از درآمد كارش، غذاى مريم را تهيه مى‏كرد و به هنگامى كه زكريا در كنار محراب او قرار مى‏گرفت از وجود چنان غذايى در آن شرايط سخت تعجب مى‏كرد و مريم در پاسخ سؤال او مى‏گفت: “اين از طرف خدا است”؛ يعنى خداوند، مرد با ايمانى را علاقه‏مند به اين خدمت و در آن شرايط سخت، ساخته است.

اين تفسير، با قرائن موجود در آيه و با رواياتى كه در ذيل آن وارد شده است، سازگاری ندارد! در تفسير عياشى روايتى از امام باقر (ع) نقل شده است: “روزى پيامبر (ص) به خانۀ فاطمه زهرا (س) آمد در حالى كه چند روز در خانۀ او غذايى ديده نمى‏شد، ناگاه غذایى نزد او مشاهده كرد و از او پرسيد: اين غذا از كجا است؟ فاطمه (س) عرض كرد: از جانب خدا است؛ او هر كس را که بخواهد بدون حساب روزى مى‏بخشد، پيامبر (ص) فرمود: اين جريان همانند جريان زكريّا است كه در كنار محراب مريم آمد و غذاى مخصوصى در آن جا ديد و از او پرسيد: اى مريم! اين غذا از كجا است، او گفت: از ناحيۀ خدا است.[3]

البته، اين موضوع كه منظور از«رزقاً» غذاى بهشتى باشد از قرائنى كه در آيه هست نيز استفاده مى‏شود؛ زيرا

اولاً: كلمۀ «رزقاً» به صورت نكره آمده، که نشانۀ آن است كه رزق و روزی خاص و ناشناسى براى زكريا بوده است؛

ثانياً: پاسخ مريم كه «اين از طرف خدا است»، نشانۀ ديگرى براى اين مطلب مى‏باشد.

ثالثاً به هيجان آمدن زكريا و تقاضاى فرزندى از طرف پروردگار كه در آيۀ بعد به آن اشاره شده، قرينۀ ديگرى براى اين معنا محسوب مى‏شود.[4]

از طرف دیگر در علم کلام در باب توحيد افعالى ثابت ‏شده است كه خداوند متعال، قدرت مطلق است و آفرینش، رزق، زنده کردن، میراندن، بی نیازی، فقر، عزّت، ذلّت، صحّت و مرض و… به دست قدرت او است؛ منتها گاهى افاضه توسّط اسباب عادى است (اسباب اختيارى و غیر اختيارى بشر) و گاهى بدون اسباب عادى است؛ مثل خلقت حضرت آدم و حوّا و … معجزات صادره از انبيا نیز از همين قبيل و بر خلاف عادت است، همچنین رزق حضرت مريم بر خلاف عادت و بدون اسباب ظاهری بوده است”.[5]

پاسخ پرسش دوم:

اکنون قاعدۀ پذیرفته شده ای در جهان مادی وجود دارد مبنی بر این که ماده و انرژی، هیچ گاه از بین نرفته، بلکه به یکدیگر تبدیل شده و در اشکال مختلف نمودار می شوند. در همین راستا، غذایی که به صورت معمول در این دنیا مصرف می شود، بعد از تبدیل مقداری از آن به انرژی و ماده در داخل بدن، باقیمانده ای نیز دارد که با دفع و تعریق از بدن انسان خارج می شود، اما دلیلی ندارد که این سیستم، تنها راه موجود برای تبدیل مواد باشد و دست کم از لحاظ عقلی محال نیست که شیوۀ دیگری در نظر گرفته شود که در آن، تعفن موجود در مواد دفع شده برطرف شود و یا تمام مواد مصرف شده، تبدیل به انرژی شود.

در ارتباط با جهان اخروی باید دانست که آیات و روایاتی به زندگی جاوید بشری در بهشت و دائمی بودن نعمت ها و لذت های آن، اشاره و تأکید می نمایند، بدان معنا نیست که غذاهایی که بهشتیان از آن تغذیه می نمایند نیز دائمی باشد، بلکه دلایلی بر خلاف این مطلب وجود دارد.

زید بن ارقم نقل می نماید که مردی از اهل کتاب نزد پیامبر آمده و عرضه داشت که شما معتقدید که بهشتیان می خورند و می آشامند. پیامبر فرمودند: بله … مرد سؤال کننده بار دیگر پرسید که آنها که می خورند و می آشامند، چگونه قضای حاجت می نمایند؟ پیامبر فرمودند: “این مواد از بدنشان، به صورت عرق خوش بویی، چون مشک آهو خارج می شود..”.[6]

به عبارتی دیگر، نعمت های بهشتی پایان پذیر نبوده، اما تغییر و تبدل در آن ممکن است.

با توجه به آنچه بیان شد و با در نظر گرفتن قدرت پروردگار، اهدای غذاهایی از نوع بهشتی آن به افراد برگزیده ای در این دنیا، هیچ مشکلی را ایجاد نمی نماید.

مطالعه موضوعات زیر در رابطه با بهشت می تواند مفید باشد:

1. وجود بهشت و جهنم در حال حاضر، 101 (سایت: 1798).

2. حقیقت بهشت و جهنم، 1945 (سایت: 1948).

3. ملال آور نبودن نعمت های بهشتی، 1823 (سایت: 1977).

[2] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 14، ص 195، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.

[3] . عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، نورالثقلین، ج1، ص333، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، قم، 1415 ق.

[4] . تفسیر نمونه، ج 2، ص530؛ تفسیر المیزان، ج3، ص273 و 274.

[5] . تفسیر نمونه، ج 2، ص530.

[6] بحار الانوار، ج 8، ص 149، ح 82.