کپی شد
حضرت زینب (س) و بازگشت به کربلا
کسانی که معتقد هستند حضرت زینب (س) و کاروان اسرا (اهل بیت امام حسین) (ع)، بعد از شام، به کربلا بازگشتند، در تاریخ و زمان این بازگشت اختلاف دارند، بعضی از دانشمندان با توجه به مسافت و زمان رفتن اسرا به کوفه و شام، و توقف آنها در شام، بازگشت به کربلا در اربعین اول شهادت امام حسین (ع) را بعید می دانند، اما عده ای دیگر این امر را با توجه به ادله ای که می آورند امکان پذیر دانسته اند.
در این مقاله به صورت خلاصه به بیان نظریۀ بازگشت اهل بیت (ع) به کربلا در اربعین اول و اشکالات وارد بر آن اشاره می کنیم.
الف. طرفداران نظریۀ بازگشت اهل بیت (ع) به کربلا در اربعین اول:
عده ای از دانشمندان معتقد هستند که بازگشت اسرا به کربلا در همان اربعین اول بوده است، مرحوم شهید سید علی قاضی؛ اولین شهید محراب، کتابی در بازگشت اسرا به کربلا در اربعین اول به رشتۀ تحریر در آورده است، که برای آگاهی از دلایل ذکر شده، باید به آن مراجعه نمود.[1]
ب. اشکالات وارده به بازگشت اهل بیت (ع) در اربعین اول:
مرحوم مطهری در این باره می گوید: “یکی از ادله ای که آن را دلیل بر بازگشت اسرا به کربلا می دانند، جریان ملاقات کاروان حسینی با جابر بن عبد الله و عطیه است، گرچه اصل زیارت جابر در روز اربعین که اول زائر امام حسین(ع) بوده است در کتب معتبره آمده است،[2] اما مصادف شدن جابر با کاروان اسرا را فقط سید بن طاووس در کتاب لهوف[3] نقل کرده است در حالی که در كتاب هاى ديگرش آن را تكذيب كرده و لااقل تأييد نكرده است، این مطلب در كتاب‌هاى دیگر نيست و هيچ دليل عقلى هم قبول نمىكند. علاوه بر این، اصلاً راه شام از کربلا نیست. راه شام به مدينه از خود شام جدا مىشود. در اربعين تنها موضوعى كه مطرح است موضوع زيارت امام حسين است؛ چون اولين زائرش جابر بوده است و در اين روز زيارت امام حسين سنت شده است. اربعين، جز موضوع زيارت امام حسين هيچ چيز ديگرى ندارد، موضوع تجديد عزاى اهل بيت نيست، موضوع آمدن اهل بيت به كربلا نيست”.[4]
شیخ عباس قمی (ره) در بیان حوادث بعد از شهادت امام حسین (ع) می گوید: «آن چه از بعضی مورخان رسیده، که اهل بیت (ع) از راهنمای قافله درخواست کردند، که آنان را از مسیر کربلا به مدینه ببرند و او قبول کرد و در کربلا با جابر ملاقات کردند صحیح نمی باشد؛ زیرا کاروان حسینی را از مسیر اصلی حرکت دادند و نزدیک به چهل روستا و آبادی در بین راه بوده است و با توجه به نقل سید بن طاووس در کتاب اقبال[5] که اهل بیت، حدود یک ماه هم در شام توقف داشته اند، بازگشت آنان به کربلا بعید به نظر می رسد. شیخ مفید[6] و ابن اثیر[7] و دیگران، فقط حرکت کاروان حسینی از شام به مدینه را ذکر کرده اند و از مسافرت به عراق نام نبرده اند و شیخ مفید[8] و طوسی[9] و کفعمی[10] گفته اند که روز بیستم صفر، اهل بیت (ع) از شام به مدینه مراجعت کردند و در همان روز جابر برای زیارت به کربلا آمد».[11]
[1]. قاضی، سید محمد علی، تحقیق دربارۀ اول اربعین حضرت سید الشهداء، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1383ش؛ در ضمن برای آگاهی بیشتر در این زمینه به مقالۀ «تحلیل مبناى تاریخى اربعین حسینى / محمد فاضل» مراجعه کنید.
[2]. طبری، عماد الدین، بشارة المصطفی، ج 1، ص 74، کتابخانۀ حیدریه، نجف، 1383ق.
[3]. سید بن طاووس، اللهوف، ص 196، جهان، تهران، 1348ش.
[4]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 17، ص 78 و 79، صدرا، تهران، بی تا.
[5]. سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ج 1، ص 589، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1367ش.
[6]. شیخ مفید، الارشاد، ج 2، ص 122، کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق.
[7]. ابن اثیر، عز الدین، الکامل، ج 4، ص 88.
[8]. شیخ مفید، مسار الشیعة، ص 46، کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق.
[9]. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ج 1، ص 787، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، 1411ق.
[10]. کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص 509، رضی، قم، 1405ق.
[11]. قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 1، ص 417، هجرت، قم، 1410ق.