حج در زردشت

آیین زرتشت با قدمتی 2500 تا 3000 ساله که عمدتاً ماهیتی اخلاقی (پندار نیک – گفتار نیک – کردار نیک) دارد از ادیان کهن جهان به شمار می رود.

بنابر نقل مسعودی در مروج الذهب؛ ایرانیان پیشین قصد خانه خدا می کردند و آن را طواف و تعظیم می نمودند. آخرین کسی که از ایرانیان حج گزارد، ساسان، پسر بابک، نیای اردشیر پسر بابک، نخستین پادشاه و پدر سلسله ساسانیان بوده است. ساسان کسی بود که به زیارت کعبه آمد و آن را طواف نمود و در کنار چاه زمزم مناجات سر داد.[1]

امروزه ساختمانی همانند کعبه در پاسارگاد، پایتخت کورش (در میان کاخ ها، پادگان و مقبره کورش) واقع شده و همچنین ساختمان دیگری که شبیه به کعبه بوده و امروز کعبه زرتشت نامیده می شود که در نقش رستم[2] واقع شده،[3] از جمله دلایلی می باشد که زرتشتیان اولیه به قداست کعبه واقف بوده اند. حال بر سر عقاید زرتشتیان نسل های بعدی چه آمده، خدا می داند.

علاوه بر این ها، در میان زرتشتیان مقدساتی وجود دارد که آنان همراه با آدابی به تقدیس و احترام آن می پردازند و برخی از محقّقان، از آن به حج تعبیر نمودند که در ذیل به برخی از آن اشاره می شود:

سالانه بیش از ده هزار زرتشتی از ایران و سایر نقاط جهان همچون کشورهای آمریکایی، اروپایی، آسیای میانه، هند و هنگ کنگ به مدت 5 روز به زیارت (پیر سبز) یا (چک چک) که یکی از زیارتگاه های زرتشتیان است، می آیند.

این زیارتگاه در قلب کویر در 52 کیلومتری شمال شرقی یزد واقع شده که قطره های بی شمار آبی که از شکاف سنک بر اطراف زیارتگاه می چکد، زیارتگاه را سر سبز نگاه داشته است. زائران در این محل گرد هم جمع می شوند و اعمالی خاص به جای می آورند.

مناسک چک چک: شمع روشن کردن، دعا خواندن، نذر کردن، سدره پوشی و کشتی بستن از جمله مناسکی است که در این نیایشگاه به جای می آورند. زیارت کنندگان باید با سر پوشیده وارد شوند و آوردن نان نذری (سیرک) و تعارف آن به زائران نیز بخشی از مناسک است.

از دیگر آیین های این مراسم کتک زدن تازه دامادها است. بدین گونه که جوانان به ویژه جوانان مجرد، پرس وجو کرده و کسانی که در طول یک سال گذشته ازدواج کرده اند را پیدا می کنند و با شوخی و خنده دست و پای این تازه دامادها را گرفته، به پشت می خوابانند و کتک می زنند. داماد و خانواده او نیز با شربت و شیرینی که در نیایشگاه تبرک شده از آنها پذیرایی می کنند. جوانان ضمن تفریح و سرگرمی و خوردن شیرینی بدشان نمی آید که قهرمان کتک خوری سال آینده باشند.

دراین مراسم موبدان، نیایش جشن خوانی را با همراهی مردم برگزار می کنند و پس از اوستا خوانی و سخنرانی ها، مردم دسته دسته به زیارت نیایشگاه می روند. شبانگاهان بر دامنه این کوه، در دل کویر پر از ستاره، تنها چراغ روشن خیله ها[4] آواز شادمانه مردمان با ستاره های بی شمار آسمان گفت وگو ها دارد.

زرتشتیان زیارت گاه های دیگری همچون پیر بانو، پیر هریشت و … (که همه آنها را منسوب به یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی می دانند)، دارند و برای هر یک زیارت ویژه ای تدارک می بینند، اما زیارت پیر سبز را شاید بتوان مفصل ترین آنها خواند. این زیارتگاه ها زمان خاصی برای زیارت دارند که به آن حج می گویند.[5]