کپی شد
جنگ های پیامبر
فهرست
معنای لغوی غزوه
غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم جمع آن غَزْوات، از کلمه «الغزو» گرفته شده است. در لغت به معنای جنگیدن است، اسم فاعل آن «غازی» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی» آمده است؛ مانند قاضی ، قضاة – سابق، سُبّق، به معنای رفتن به جنگ با دشمن و غارت او.[1]
معنای اصطلاحی غزوه
در اصطلاح اغلب تاریخ نویسان، غزوه به جنگ هایی گفته میشود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (ص) بوده است.[2]
غزوههاى پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
جنگ هايى كه پيامبر (ص) در آنها شركت داشت بيست و هفت جنگ است كه در نه جنگ شخصاً در مبارزه هم شركت فرمود، كه عبارتند از: بدر، احد، مريسيع، خندق، قريظه، خيبر، فتح، حنين و طائف.[3]
نام غزوه های پیامبر (ص):
1- غزوه «ودّان» معروف به غزوه «أبواء»- ماه صفر سال دوّم.
2- غزوه «بواط» در ناحيه «رضوى»- ربيع الاول سال دوّم.
3- غزوه «عشيره» از «بطن ينبع»- جمادى الأولى سال دوّم.
4- غزوه «بدر أولى» يعنى: غزوه «سفوان»- جمادى الآخره سال دوّم.
5- غزوه «بدر كبرى»- 17 رمضان سال دوّم.
6- غزوه بنى «سليم» تا سرزمين «كدر»- شوّال سال دوّم.
7- غزوه «بنى قينقاع» ماه شوّال سال دوّم.
8- غزوه «سويق» تا سرزمين «قرقرة الكدر»- ذى الحجّه سال دوّم.
9- غزوه «غطفان» يعنى: غزوه «ذى أمرّ» در سرزمين نجد- محرّم سال سوّم.
10- غزوه «بحران» كه معدنى است در حجاز، در ناحيه «فرع»- ربيع الآخر سال سوّم.
11- غزوه «أحد»- شوّال سال سوّم.
12- غزوه «حمراء الأسد»- شوّال سال سوّم.
13- غزوه «بنى نضير»- ربيع الأوّل سال چهارم.
14- غزوه «ذات الرقاع» در سرزمين «نخل»- جمادى الأولى سال چهارم.
15- غزوه «بدر آخره»، «بدر الوعد»، «بدر الصفراء»- شعبان سال چهارم.
16- غزوه «دومة الجندل»- ربيع الأوّل سال پنجم.
17- غزوه «خندق»، «أحزاب»- شوّال سال پنجم.
18- غزوه «بنى قريظه»- ذىقعده و ذى حجّه سال پنجم.
19- غزوه «بنى لحيان»، غزوه «عسفان» بر سر طائفه «هذيل»- جمادى- الأولى سال ششم.
20- غزوه «ذى قرد»، غزوه «غابه»، غزوه «فزع»- جمادى الأولى سال ششم.
21- غزوه «بنى المصطلق»، غزوه «مريسيع» بر سر خزاعه- شعبان سال ششم.
22- غزوه «حديبيه»- ذىقعده سال ششم:
23- غزوه «خيبر»- محرّم سال هفتم.
24- غزوه «فتح مكّه»- رمضان سال هشتم.
25- غزوه «حنين»- شوّال سال هشتم.
26- غزوه «طائف»- شوّال سال هشتم.
27- غزوه «تبوك»- رجب سال نهم.
ابن اسحاق در سيره و طبرسى در إعلام الورى مىنويسند: كار رسول خدا در غزوههاى: بدر، أحد، خندق، قريظه، مصطلق، خيبر، فتح، حنين و طائف با دشمن به جنگ كشيد، اما مسعودى به جاى «مصطلق»، «تبوك» را نوشته است.[4]
دلیل اختلاف در تعداد غزوات
مسعودى مىنويسد: غزوههائى كه رسول خدا (ص) خود همراه سپاه اسلام بود 26 غزوه است و برخى آن را 27 غزوه نوشتهاند، جهت اختلاف آن است كه دسته اول بازگشت رسول خدا را از «خيبر» به «وادى القرى» با غزوه خيبر يكى دانستهاند.
اما دسته دوم، غزوه «خيبر» و غزوه «وادى القرى» را دو غزوه شمردهاند. ولي ابن اسحاق كه نامى از «وادى القرى» بعد از «خيبر» نمىبرد، نيز غزوههاى رسول خدا را 27 غزوه مىگويد و «عمرة القضاء» را جزو غزوات مىشمارد.[5]
معنای لغوی سریه
سریه[6] جمع سرایا: گروهی از لشکر؛ بدین نام خوانده شده که مخفیانه حرکت می کردند، (که از پنج تا سیصد نفر) است.[7]
سَرَايَا [سري]: گروهى از لشكر كه پنهانى حركت كنند و به پيش روند، سرنيزۀ گِرد و كوچک.[8]
معنای اصطلاحی سریه
در تاریخ اسلام به جنگ هایی که حضرت رسول (ص) شخصاً در آنها شرکت نداشته و یکی از اصحاب را به سرکردگی سپاهیان تعیین می کرده، سریه می گویند.[9]
سريه هاى رسول خدا (ص)
سرايائى كه رسول خدا (ص) اصحاب را مىفرستاد و خود در آنها حضور نداشت جمعاً سى و هشت سريه بود که بدين شرح است:
1- سريه عبيدة بن حارث كه رسول خدا (ص) او را به قسمت جنوبى «ثنية ذى المروة» فرستاد.
2- سريه حمزة بن عبد المطلب در ناحيه «عيص» از نواحى ساحلى درياى احمر، و برخى سريه حمزه را پيش از سريه عبيده ذكر كردهاند.
3- سرية سعد بن ابى وقاص- در خرار.
4- سرية عبد اللّه بن جحش در نخلة.
5- سرية زيد بن حارثة در قردة.
6- سرية محمّد بن مسلمة براى كشتن كعب بن اشرف.
7- سريه مرثد بن ابى مرثد در رجيع.
8- سريه منذر بن عمرو در بئر معونة.
9- سريه ابى عبيده جرّاح در «ذى القصة» سر راه عراق.
10- سريه عمر بن خطاب در تربة از بلاد بنى عامر.
11- سريه على بن ابى طالب (عليه السلام) در يمن.
12- سريه غالب بن عبد الله ليثى در بنى ملوح.
13- سريه على بن ابى طالب (عليه السلام) و جنگ با بنى عبد اللّه بن سعد از اهل فدک.
14- سريه ابى العوجاء سلمى در سرزمين بنى سليم كه خود او و همراهانش همگى به دست بنى سليم كشته شدند.
15- سريه عكاشة بن محصن در غمرة.
16- سريه ابى سلمة بن عبد الاسد در «قطن» كه نام آبى از آب هاى بنى اسد و در ناحيه نجد است، در آن جنگ مسعود بن عروة كشته شد.
17- سريه محمّد بن مسلمة- از طائفه بنى حارثة- در «قرطاء هوازن».
18- سريه بشير بن سعد و جنگ- او با بنى مرة در فدک.
19- سريه بشير بن سعد در يكى از نواحى خيبر.
20- سريه زيد بن حارثة در «جموم» از اراضى بنى سليم.
21- سريه زيد بن حارثة
22- سريه زيد بن حارثه در «طرف» از نواحى نخل در سر راه عراق.
23- سريه زيد بن حارثة در وادى القرى
24- سريه عبد اللّه بن رواحه در خيبر
25- سريه عبد اللّه بن عتيك در خيبر كه ابو رافع بن حقيق در همين سريه كشته شد.
26- سريه عبد اللّه بن انيس
27- سریه موته و فرستادن رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله) زيد بن حارثه و جعفر بن ابى طالب و عبد اللّه بن رواحه را براى جنگ با روميان كه (چنانچه شرحش گذشت) هر سه آنها در آن جنگ كشته شدند.
28- سريه كعب بن عمير غفارى در «ذات اطلاح» از اراضى شام كه او و همراهانش همگى در آن جا به قتل رسيدند.
29- سريه عيينة بن حصن
30- سريه غالب بن عبد اللّه در اراضى بنى مرة كه در آن جنگ مرداس بن نهيک به دست لشگريان اسلام كشته شد، و قاتلش اسامة بن زيد و مردى از انصار بود.
31- سریه ذات السلاسل
32- سريه عبد اللّه بن أبى حدرد و مأموريت او با قبيله إضم پيش از فتح مكه.[10]
33- سريه عبد اللّه بن أبى حدرد و مأموريت او براى كشتن رفاعة بن قيس جشمى.
34- سريه عبد الرحمن بن عوف در دومة الجندل.
35- سريه ابو عبيده جرّاح به سوى سيف البحر:
36- سريه عمرو بن اميه ضمرى.
37- سريه عمير بن عدى خطمى و رفتن او براى كشتن عصماء دختر مروان.
38- سريه علقمة بن مجرز.
دلیل اختلاف در تعداد سرایا
در تعداد سريههاى رسول خدا (ص) نيز اختلاف است. مورّخان آنها را 35، 36، 48 و تا 66 سريه نیز نوشتهاند. علت اختلاف اين است كه برخى از مورخان، تعدادی از سريهها را به سبب كمى افراد به شمارش نياورده اند و از اين جهت در شماره آنها اختلاف پيش آمده است.[11]
علت وقوع سرایا
علّت وقوع سرايا توسط پیامبر (ص) غالباً سركوبى اشرار، دعوت طوائف به اسلام، پيش گيرى از وقوع حوادث غير مترقبه و عقيم نمودن توطئههاى دشمنان اسلام و مسائلى از اين قبيل بوده است، و چنان كه از ملاحظه علل ارسال سراياى پيامبر اسلام (ص) به دست مىآيد احياناً جهت ارسال سرايا، تعليم مسائل دينى و يا جمعآورى صدقات بوده است، امّا غالبا- چنان كه اشاره شد- همان دفاع و پيش گيرى از حركات دشمنان اسلام و توطئه عليه اسلام و مسلمانان بوده است.[12]
[1]. ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ج ۱۵، ص ۱۲۳،ناشر، دار صادر، بيروت، چاپ سوم، 1414 ق،.
[2]. كاتب واقدى، محمد بن سعد، الطبقات الكبرى، ترجمه، مهدوى دامغانى، محمود، ج 2،ص 1، انتشارات فرهنگ و انديشه، تهران، 1374ش.
[3]. واقدى، محمد بن عمر، مغازى تاريخ جنگ هاى پيامبر(ص)، ترجمه، مهدوى دامغانى، محمود، متن، ص 5، مركز نشر دانشگاهى، تهران، چاپ دوم، 1369ش.
[4]. آيتى، محمد ابراهيم، تاريخ پيامبر اسلام، متن، ص، 239-240، انتشارات دانشگاه، تهران، 1378 ش
[5]. مسعودي، أبو الحسن على بن الحسين، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه، پاينده، ابو القاسم ، ج 2، ص 281 ، انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، چاپ پنجم، 1374ش.
[6]. سَریّه از سری به معنای به شب راه پیمودن، مهيار، رضا، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، ج1، ص482،
[7]. المنجد، ص 736.
[8]. فرهنگ أبجدي عربي-فارسي، متن، ص 56.
[9]. كاتب واقدى، محمد بن سعد، الطبقات الكبرى، ترجمه، مهدوى دامغانى، محمود، ج 2،ص1، انتشارات فرهنگ و انديشه، تهران، 1374ش.
[10]. ابن هشام، زندگانى محمد (ص) پيامبر اسلام، ترجمه، رسولى، سيد هاشم، ،ج2، ص 406 -387، انتشارات كتابچى، تهران، چاپ پنجم ، 1375ش.ُُُُُُُُُُُُُُّّّّّّّّّّّّّّ
[11]. سبحانى، جعفر، فروغ ابديت، ص460، ناشر، بوستان كتاب، قم، چاپ، بيست و يكم، 1385 ش.
[12]. آيتى، محمد ابراهيم، تاريخ پيامبر اسلام، مقدمه، ص23، انتشارات دانشگاه، تهران، 1378 ش