کپی شد
جغرافیای کربلا
فهرست
چکیده جغرافیای کربلا
کربلا سرزمینی است با پیشینه طولانی تاریخی، که هم اکنون یکی از شهرهای کشور عراق می‌باشد. این سرزمین از آن جهت اهمیت بسیاری در اسلام پیدا کرده که نوه پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم)؛ امام حسین (علیه السّلام) همراه با فرزندان، بستگان و یارانش در کنار رود فرات با لب تشنه به صورت ظالمانه به شهادت رسیده‌اند. از جمله پیشینه آن سرزمین، می‌توان به حضور انبیا و اولیای الهی (علیهم السّلام) در آن اشاره کرد.
نام محدودۀ جغرافیایی کربلا
سرزمین کربلا در ناحیه بیابانی و پر از تپه‌های باستانی واقع شده است که نام آن نینوا می‌باشد؛ از این رو نام دیگر کربلا را نینوا نیز می‌گویند. این سرزمین قریه «یونس بن متی» یکی از پیامبران الهی بود و او از همین سرزمین مردمانش را به سوی خدا دعوت کرد. بعضی از محققان گفته‌اند که کربلا یکی از قریه‌های قدیمی منطقه «بابل» است که در قرون و اعصار گذشته بوده و شاهد این مطلب، وجود یکی از آثار باستانی واقع در نزدیکی «سدة الهندیه» است.[1]
موقعیت و مختصات فعلی و تاریخی محدوده کربلا
در گذشته‌های بسیار دور؛ در زمان ساسانیان، کربلا بسیار آباد بوده، ولی بعدها ویران شد و به بیابان و صحرا تبدیل شده و دیگر منطقه مسکونی و آبادی نبوده است. کربلا در سال 61 هجری قمری، دشت و ناحیه صحرایی بود، ولی از آن زمان که شهادت امام حسین بن علی (علیهما السّلام) به همراه دیگر یارانش، در این سرزمین اتفاق افتاد، مورد توجه شیعیان و دوستداران خاندان اهل بیت پیامبر (علیهم السّلام) واقع شد. اگرچه در طول قرون و اعصار، بارها تخریب شده، ولی مجدّداً آباد شده است.
این سرزمین 13 قرن قبل از میلاد، اقامت‌گاه سلطنتی بعضی از امپراتوران و شاهان آشوری؛ مانند «آشور بنی پال» بوده و علم پزشکی در آن گسترش داشته است و نیز مراکز تجاری، کتابخانه و معابد و امکانات مختلفی را شامل می‌شده که اواخر قرن هفتم قبل از میلاد، به دست مادها و بابلیان ویران شده است. نام آن از خداگونه باروری آشوریان قدیم «نینا» گرفته شد و بعد از خرابی با نام «نینوا» برقرار ماند.[2]
میزان فاصله کربلا با مناطق مشهور
کربلا نام سرزمینی است در «بین النهرین» در غرب شهر کوفه، کنار رودخانه فرات، که در منطقه «طف» واقع شده است. این سرزمین در جنوب غربی و حدود 100 کیلومتری شهر بغداد (پایتخت کشور عراق) و 80 کیلومتری شهر نجف اشرف واقع شده است.[3]
وضعیت فعلی کربلا
کربلا از ثروتمندترین شهرهای عراق است و منابع اصلی درآمد آن از زائران اماکن مذهبی، و کشاورزی و به ویژه محصول خرما است. این شهر از دو بخش قدیم یا بخش مذهبی و کربلای جدید تشکیل شده است. مدارس اسلامی و ساختمان‌های دولتی زیادی نیز در کربلا متمرکز شده‌اند.
حرم حسین بن علی (علیهما السّلام) که در برخی از منابع نیز آن را مسجدالحسین نام گذاری کرده‌اند، در مرکز بخش مذهبی شهر کربلا قرار دارد. در طول سال، همه روزه خصوصاً در روز عاشورا بسیاری از مسلمانان و شیعیان، جهت زیارت این مکان، به شهر کربلا می‌روند.
بعضی از زائران کهنسال نیز به کربلا می‌آیند تا آخرین سال‌ها و روزهای زندگی خود را در این شهر سپری کنند.
به دلیل وجود حرم امام حسین (علیه السّلام) در شهر کربلا، ۱۰۰ مسجد و ۲۳ مدرسه دینی در این شهر ساخته شده است.[4]
حضور پیامبران و اولیاء الله در سرزمین کربلا
گزارش شده که همه پیامبران به زیارت کربلا توفیق یافته اند: «همه انبیاء آن مقام شریف را زیارت نمودند و در آن توقف کرده و گفتند: ای زمین تو مکانی پرخیر هستی، و ماه تابان امامت در تو دفن خواهد شد».[5]
هر یک از پیامبران که وارد کربلا می‌شدند، صدمه‌ای بر ایشان وارد می‌شد، و دلتنگ و مهموم می‌شدند. زمانی که علت را از خداوند سؤال می‌نمودند، خداوند وحی می‌فرمود: این زمین کربلا است و در آن حسین بن علی (علیهما السلام) شهید خواهد شد.[6]
ورود امام حسین (علیه السّلام) به کربلا
گرچه در طول تاریخ گذشته، سرزمین کربلا دارای تحولات و فراز و نشیب‌ها و اتفاقاتی بوده است، اما با توجه به ورود اهل بیت پیامبر (علیهم السّلام) به ویژه امام حسین (علیه السّلام) در آن سرزمین و اتفاقاتی که پس از آن صورت گرفته، موجب شده که توجه بسیاری از انسان‌های آزاده و علاقه‌مند به سرگذشت بزرگان و نیز تاریخ نویسان، به آن جلب شود، و این سرزمین به عنوان محل ورود و شهادت آن حضرت مطرح شود.
کربلا مدفن امام حسین (علیه السّلام) و دیگر شهدا
بعد از شهادت امام حسین (علیه السّلام) در جنگ با یزید و عبیدالله بن زیاد در روز دهم محرم سال 61 هجری در سرزمین کربلا، لشکریان دشمن از کربلا به سوی کوفه حرکت کردند و بدن‌های پاک و مطهر امام حسین (علیه السّلام) و اصحاب با وفایش به صورت بسیار دل‌خراشی روی زمین کربلا باقی مانده بود و کسی جرأت نمی‌کرد آنها را دفن کند. تا این که زنان قبیله بنی اسد که در نزدیکی کربلا چادر زده و سکونت داشتند، مردان خود را مورد شماتت قرار دادند و آنان را به انجام دفن این عزیزان ترغیب نمودند. به دنبال آن، مردان قبیله بنی‌اسد برای دفن آمدند، ولی چون بدن‌ها پاره‌پاره بود، بدن‌ها را نمی‌شناختند و در حالت تحیر و تردید باقی ماندند. تا این که امام سجاد (علیه السّلام) به صورت ناشناس در جمع آنان حاضر و یکی‌یکی بدن‌ها را به بنی‌اسد معرفی کرده و آنها بدن‌ها را دفن می‌کردند. پس از دفن شهدا، امام سجاد (علیه السّلام) خود را به آنان معرفی کردند.[7]
به این ترتیب کربلا اجساد مقدس شهدا را در برگرفت و جایگاه اصلی و قداست خود را نمایان کرد.
کتاب‌نامه مدخل جغرافیای کربلا
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الصادر، بیروت، 1414ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، كتاب العین.
- مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، بیروت، 1403ق.
- مسعودی، ابو الحسن على، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، دار الهجرة، چاپ دوم، قم، 1409ق.
- مقرم موسوی، عبد الرزاق، مقتل الحسین (علیه السلام)، مؤسسة الخرسان للمطبوعات، بيروت، 2007م.
- یاقوت حموی، شهاب الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله حموی رومی بغدادی، معجم البلدان، دار صادر، چاپ دوم، بیروت، 1995م.
- ملبوبی، محمد باقر، الوقایع و الحوادث.
[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 1، ص 86.
[2]. برگرفته از سایت کتابخانه تخصصی حج، منابع: ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 1، ص 86، واژه کربله؛ ياقوت حموی، شهاب الدین، معجم البلدان، ج 4، ص445؛ فراهيدی، خليل بن احمد، كتاب العين، ج 5، ص 421.
[3]. برگرفته از سایت کتابخانه تخصصی حج.
[4]. بر گرفته از دانشنامه آزاد ویکی پدیا با کمی تغییرات.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 44، ص 301، ح 10.
[6]. همان.
[7]. مقرم موسوي، عبد الرزاق، مقتل الحسین، ص 414؛ ملبوبی، محمد باقر، الوقایع و الحوادث، ج 4، ص 59 ـ 61؛ مسعودی، أبو الحسن على بن الحسين بن على، مروج الذهب، ج 3، ص 63.