جبرگرایی اهل حدیث

اهل حدیث معتقد هستند: این خداوند است که به مؤمنان توفیق داد تا او را اطاعت کنند و كافران را خوار نمود و به مؤمنان لطف و توجه نمود و آنان را اصلاح و هدایت نمود، امّا نسبت به كافران لطف ننمود و آنان را هدایت و اصلاح نکرد که اگر آنها را اصلاح می‌نمود صالح می‌شدند و اگر هدایت می‌نمود هدایت می‌شدند، و خداوند می‌تواند کافران را اصلاح کند و در حق آنان لطف کند تا ایمان بیاورند، ولی خدا خواسته که کافران اصلاح نشوند و می‌توانست در حقشان لطف نماید تا ایمان بیاورند، اما خدا خواسته که آنها کافر باشند هم چنان که آنان را خوار و گمراه نموده و بر دل‌هایشان مهر زده است.

آنها پیرامون قضا و قدر می‌گویند: خیر و شر به قضاء و قدر الهی است، آنان به تمام قضا و قدر الهی از خیر و شر، تلخ و شیرینش ایمان دارند و آنان معتقدند انسان‌ها مالک هیچ سود و زیانی نیستند، مگر آن‌چه که خدا بخواهد و در کارهایشان به خدا پناه می‌برند و در هر وقتی حاجت و نیازشان به خدا می‌برند.[1]

مکتب اهل الحدیث، افزون بر این‌که خود یکى از نخستین جریان‌ها و گرایش‌هاى مهم اعتقادى در اسلام به شمار مى‌رود، در پیدایش مکتب اشعرى که جبری مسلک است نیز تأثیر فراوان داشته است.[2]

[1]. ر.ک: اشعری، ابو الحسن، مقالات الإسلاميين و اختلاف المصلين، نص، ص 290 – 297؛ برگرفته از: رضاپور، عبدالرحیم، رساله دکترا: شرک از نگاه امامیه و اهل حدیث تا ظهور ابن تیمیه، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1397.

[2]. شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، تحقيق: محمد بدران، ج 1، ص 206 و 207؛ گردآوری از کتاب: آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، رضا برنجکار، مؤسسه فرهنگی طه، قم، 1378، ص 122؛ سایت آیت الله العظمی مکارم شیرازی.