کپی شد
جایگاه عقل در مسیحیت و غرب
در زمینه جایگاه عقل در فرهنگ مسيحىت و غرب گفتنی است که، تحريفات زیادی در دين حضرت مسيح (ع) صورت گرفته است. به همین جهت، اين گونه احساس می شود كه بين دادههاى عقلى و آموزه هاى مسيحى، تنافى و ناسازگارى وجود دارد و به دنبال آن، دو سؤال اساسى در بين انديشمندان مطرح شده است كه آيا، عقل در قلمرو دين جايى دارد يا نه؟ و اگرچه ظاهراً كسى در اصل استفاده از عقل براى فهم ايمان حرفى ندارد، اما سؤال اساسىتر اين است كه عقل، در قلمرو ايمان چه جايگاهى دارد؟؛ يعنى آيا شخص بايد دلايل قانع كنندهاى بر صدق ايمانش داشته باشد؟
به دنبال طرح این سؤالات، سه جريان در دنياى غرب پديد آمده است:
1. عقل گرايى حداكثرى؛ يعنى هر اعتقادى كه بر مبناى قرائن ناكافى، پذيرفته شده، در خور مذمت و نكوهش است و نظام اعتقادات دينى در صورتى مقبول است، كه بتوان صدق آن را اثبات نمود؛ به گونهاى كه جميع عقلا قانع شوند.
كليفورد، رياضىدان انگليسى، و جان لاک، چنين عقيدهاى داشتند. اكويناس هم مىگفت: حقيقت مسيحيت را مىتوان با پژوهش عقلى دقيق به نحو قانع كنندهاى مبرهن كرد، اما راه عقل و ايمان جدا است و ما بايد به دنبال ايمان برويم نه عقل. موضع سوئين برن هم به عقل گرايى حداكثرى خيلى نزديک بود.
2. ايمان گرايى: اين ديدگاه، نظام هاى اعتقادات دينى را، موضوع ارزيابى و سنجش عقلانى نمىداند و مدعى است كه نظامات اعتقادات دينى، چنان بنيادين هستند كه هيچ چيز بنيادىترى وجود ندارد كه بتواند آنها را اثبات نمايد. “كيِركگارد”[1] اين نظريه را داشت و معتقد بود كه عقل، متناقض ايمان است.
3. عقل گرايى انتقادى: اين نظريه بيان مىدارد كه نظام هاى اعتقادات دينى را مىتوان و مىبايد عقلاً مورد نقد و ارزيابى قرار داد، اگر چه اثبات قاطع چنين نظام هايى امكانپذير نيست.
در اين روش، اولاً: به جاى اثبات براى همگان، به اثبات براى شخص اكتفا شده (جورج ماورودس مىگفت: مفهوم اثبات را بايد وابسته به شخص تلقى كنيم).
ثانياً: هرگز قاطعانه حكم نمىشود كه بحث دربارۀ حقيقت و اعتبار اعتقادات دينى به نتيجۀ نهايى خود رسيده است. اين اصطلاح تا حد زيادى بر معناى مورد نظر پوپر از اين اصطلاح، منطبق است.[2]
[1] Kierkegaard.
[2] مايكل پترسون، عقل و اعتقاد دينى، ص 69 – 95؛ هادوى تهرانى، باورها و پرسشها، ص 49 – 58.
فرم ثبت پیشنهادات و انتقادات
شما می توانید پیشنهادات و انتقادات خود را درباره این مدخل با ما درمیان بگذارید