کپی شد
تکامل فردی انسان
در هر انسانی غریزه «حبّ کمال» وجود دارد؛ از این رو رنج ها و سختی ها را به امید و آرزوی آیندۀ روشن تری بر خود هموار می سازد.[1]
انسان با پیمودن مراحل لازم، هم در دنیا به کمالاتی می رسد و هم در آخرت، ولی فرقشان در این است که کمالات در دنیا جنبه مقدّمی و آلی (وسیله بودن) داشته، و زمینه را برای رسیدن به کمال نهایی در آخرت که جنبه عالی دارد، فراهم می آورند.[2]
این کمال و سعادت که از آن به قرب الاهی تعبیر می شود، عبارت است از این که، انسان ها به حسب کمالات واقعی وجودی که کسب می کنند به کانون و مرکز هستی نزدیک شده و حجاب های ظلمانی از آنها دور گشته و به مقام فنا نایل شوند. به بیان دیگر، چون واجب الوجود از جمیع جهات کامل و ممکن الوجود از جمیع جهات ناقص است، هنگامی که بنده ای در رفع نقائص خود سعی کند از نظر معنوی به خدا نزدیک می شود.[3] اين کمال مقدمه است برای کمال نهایی (لقاء الاهی)؛ یعنی انسان در نقطه نهایی سیر استکمالی خویش به جایگاهی می رسد که آن جا، نزد خدا و جوار رحمت او است.[4] چنانچه قرآن در مورد سرنوشت نهایی متقین می فرماید: «به تحقیق پرهیزکاران در باغ ها و نهرها (در بهشت جاودانی) منزل خواهند گزید. در جایگاهی راستین نزد خداوند سلطنت و عزت متنعم هستند».[5] و یا در آیه دیگری می فرماید: «ای انسان تو تلاش می کنی که با رنج و کوشش به سوی پروردگارت پیش روی و به ملاقات او نایل آیی».[6]
پس کمال انسان، در دنیا و آخرت رسیدن به مقام قرب الاهی در دنیا به معنایی که گفته شد و در آخرت به معنای حضور در جوار رحمت قدس الاهی (کمال نهایی) است. راه رسیدن به این مراتب از کمال در دنیا و آخرت، عبودیت و بندگی خدای متعال است که اظهار بندگی و نهایت خضوع و تسلیم در برابر فرمان های الاهی است، و هر عملی که به قصد عبادت و ثواب و تقرب انجام می گیرد باید تنها برای خدا باشد.[7]
[1]. مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، اسکندری، محمد حسین، ج 2، ص 42، چاپ اول، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ارمغان بصیر قم، 1384ش؛ موسوی لاری، سید مجتبی، رسالت اخلاق در تکامل انسان، ص21، چاپ پنجم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1386ش.
[2]. اخلاق اسلامی، ص 28. (تکمیل شود)
[3]. مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، ص 103- 108، با تلخیص، انتشارات صدرا، چاپ بیست و سوم، 1381؛ جوادی آملی، عبدالله، علی (ع) مظهر اسمای حسنای الاهی، ص 13 – 16، با تلخیص، مرکز نشر اسراء، چاپخانه اسوه، چاپ اول، 1380و شمیم ولایت، ص 422 و 423، چاپ اول، اسراء، 1382؛ شجاعی، محمد، انسان و خلافت الاهی، ص 25 – 38، با تلخیص، چاپ اول، مؤسسه فرهنگی خدمات رسا، تهران، 1362؛ شبر، سید عبدالله، اخلاق، مترجم: جباران، محمد رضا، ص 45، مؤسسه انتشارات هجرت، چاپ دوازدهم، 1386.
[4]. اخلاق اسلامی، ص 30 و 31.
[5]. قمر، 54- 55.
[6]. انشقاق، 6.
[7]. امینی، ابراهیم، آشنایی با اسلام، ص 71 و 72، چاپ دوم، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1386.