توصیف بهشت با مادیات

قرآن کریم گاهی بهشت و جهنم را با اوصاف مادی توصیف نموده است و گاهی آنها را با اوصاف روحانی و معنوی وصف کرده است. گاهی از باغ‌های بهشتی، سایه‌های لذت بخش، غذاها و ظرف‌های آن‌ چنانی، شراب‌های طهور، لباس‌ها و زینت‌های فاخر، همسران زیبا و … سخن به میان آورده و گاهی از رضوان الاهی، نشاط درونی و … سخن به میان آورده است.

بهشت روحانی از حیث رتبه و مقام بسیار بالاتر از بهشت مادی و نعمت‌های مادی است، چنانکه در سورۀ توبه پس از ذکر اوصاف نعمت‌های مادی، بلافاصله می‌فرماید: «و رضوانٌ مِن اللهِ اکبر»؛ یعنی مقام رضوان و خشنودی پروردگار بالاتر از این نعمت‌های ذکر شده است.[1] اما بعضی از مراتب بهشت روحانی مخصوص برخی مومنان است نه همۀ مومنان چنان‌که می‌فرماید: «آیا هر فرد از ایشان چنین طمعی دارد که در بهشت نعیم داخل شود؟ نه، چنین نیست».[2]

با توجه به تفاوت جایگاه بهشتیان و تفاوت نعمت‌های آن، بهشت در قرآن با چهار نام ذکر شده است: جنت عدن، جنت در قرآن کریم بهشت هم با نعمت های مادی وصف شده و هم با نعمت های روحانی، اما این‌ که بیشتر با اوصاف مادی توصیف و بیان شده، به دلیل آن است که ذهن انسان ها بیشتر با مادیات و امور دنیایی خو گرفته است و در نتیجه برای بسیاری از مردم تصور و شناخت بهشت از طریق اوصاف معنوی و روحانی بسیار مشکل بلکه غیرممکن است و اکثر انسان ها از درک مقامات و مفاهیم معنوی بهشت که در درجه بالایی است عاجزند. قرآن در این زمینه می فرماید: «کسی نمی‌تواند بفهمد که چه چیزهایی در آن جا پنهان است».[3] همچنین‌ در حدیث نبوی آمده است: “پروردگار فرمودند: براى بندگانم چیزهایى فراهم كرده‌ام كه نه چشمی دیده و نه گوشى شنیده و نه به قلب بشرى خطور كرده است‏…”.[4] از این‌ رو چون تصور نعمت‌های روحانی بهشت بسیار مشکل است ،خداوند متعال برای فهم همگان از بیان نعمت های مادی که قابل فهم و درک برای همگان هستند استفاده کرده است و نعمت ها و لذت های معنوی و روحانی را خیلی خلاصه مجمل اشاره کرده است.

[2] معارج، 38 و 39، “أَ يَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعيمٍ، كَلا”.

[3] سجده، 17، “فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ”.

[4] علامه مجلسي، محمدتقي، بحارالانوار، ج 8، ص92، موسسة الوفاء، بيروت، 1404.