تقیه اکراهی

تقیه اکراهی عبارت است از: تقیه‌ای که ضرورت و اضطرار سبب آن است و انسان مجبور به عمل کردن بر وفق دستورهای حاکمی ستم‌گر، به هنگام ضرورت و برای صیانت نفس، مال یا ناموس می‌شود.

عمر بن مروان خزاز می‌گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم فرمود: «رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: چهارچیز از امت من برداشته شده‌است: اوّل: امری که در انجام آن مضطر باشند. دوم: کاری که فراموش نمایند. سوم: امری که برآن اجبار شده باشند. چهارم: فعلی که فوق طاقت آن‌ها است. سپس فرمود: این مطلب از کتاب خدا استفاده می‌شود: «پروردگارا، اگر فراموش كرديم يا به خطا رفتيم، بر ما مگير. پروردگارا، هيچ بار گرانى بر (دوش) ما مگذار آن چنان‌كه بر (دوشِ) كسانى كه پيش از ما بودند نهادى. پروردگارا و آن‌چه تاب آن را نداريم بر ما تحميل مكن …»[1] و «هركس پس از ايمان‌آوردن خود، به خدا كفر ورزد (عذابى سخت خواهدداشت) مگر آن‌كس كه مجبور شده و (اما) قلبش به ايمان اطمينان دارد …[2]».[3]

از اطلاق این روایت چنین استفاده می‌شود که اولا، تقیّه اکراهیه، مطابق روش عقلا است؛ ثانیا، حرمت یا وجوب امرِ مورد اکراه و اجبار، گرچه در نهایت اهمّیت و لزوم برای شخص مورد اکراه و یا برای محیط اسلامی‌اش باشد، از او برداشته‌شده و می‌تواند در فرض اوّل (اکراه) انجام داده و در فرض دوم (اجبار) ترک نماید؛ لذا تقیّه برای افرادی که قلباً ایمان دارند، در مواقع اضطرار و خطر جانی جایز است.[4]

[1]. بقره، 286.

[2]. نحل، 106.

[3]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، محقق / ‏مصحح: غفارى، على اكبر و آخوندى، محمد، ج 2، ص 462.

[4]. با بهره گیری از سایت پایگاه اطلاع رسانی حوزه (حوزه نت).