تقسیم‌بندی کلّی الحاد یا خداناباوری

پدیده الحاد به اعتبارات گوناگون به اقسام و گونه‌های مختلفی تقسیم شده است؛ از جمله به الحاد نظری و عملی، دوستانه و مهاجم، سلبی و ایجابی و… از جمله تقسیمات آن عبارت است الحاد سنتی یا کلاسیک و الحاد جدید یا مدرن.[1]

در یک تقسیم‌بندی کلّی الحاد یا خداناباوری را به فلسفی و علمی تقسیم می‌کنند. مراد از خداناباوری فلسفی ادلّۀ انکار خدا از ناحیۀ فلسفه است. مهم‌ترین نظریّه‌پرداز این عرصه آنتونی فلو است.

نظریّۀ تکامل از علم طبیعی ناشی می‌شود و چون با علم سروکار بیشتری داریم در جامعۀ ما پذیرش و شیوع بیش‌تری دارد.

کار ویژۀ آنتونی فلو در اثبات خداناباوری توجّه او به مفهوم خدا است. تا پیش از او هم گفته می‌شد که خدا وجود ندارد و برای آن استدلال‌هایی اقامه می‌شد، امّا او در کتاب خدا و فلسفه[2] این بحث را مطرح می‌کند که مفهوم خدا مانند مفهوم مربّع-دایره یک مفهوم خودناسازگار و خودمتعارض است؛ زیرا از یک طرف خدا را خیر و قدرت مطلق می‌دانیم و از طرف دیگر شاهد شرور و رنج‌ها هستیم؛ بر این اساس مفهوم خدا ناسازگار است و دیگر نوبت به بحث‌های بعدی نمی‌رسد. این یکی از ویژگی‌های او نسبت به سایر کسانی است که در این زمینه بحث کرده‌اند.

همچنین او اصل The Presumption of Atheism را اقامه می‌کند. طبق این اصل فرض بر آن است که خدا نیست و اگر کسی معتقد به وجود خدا است باید ادلّۀ خود را اقامه کند. ایشان در آثار خود همۀ ادلّۀ اقامه شده برای اثبات وجود خدا را ردّ می‌کند. البتّه ایشان در نهایت به خداباوری گرایش پیدا می‌کند. در مورد دورۀ خداباوری ایشان و کتابی که در این زمینه نوشته است بحث‌های زیادی وجود دارد. هرچند ایشان از دیدگاه خود دربارۀ الحاد بازگشته باشد الحاد «فلو» هنوز یک نظریّۀ مطرح است.[3]

[1]. شاکرین-پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی .

[2]. God and Philosophy

[3]. نشست علمی « بررسی و نقد ادلّۀ جدید الحاد » ، پنج شنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۸ شمسی، دکتر سیدحسن حسینی سروری استاد تمام گروه فلسفۀ علم دانشگاه صنعتی شریف.