تقدم وصیت یا ارث

بر اساس آیات قرآن و روایات وارده، پیش از تقسیم ارث نخست باید بدهی های میّت پرداخته شود و به وصیت و سفارش او عمل شود، سپس به تقسیم ارث پرداخته شود.

دست کم در چهار جای قرآن به این مسئله تصریح شده است: ” … مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصي‏ بِها أَوْ دَيْن‏ و …”؛[1] پس از خارج كردن حق وصيّت و دينى كه به دارايى آنها تعلق گرفته و سهم ارث‏ … . پس در آيه دلالتي است بر اين كه وصيت بر ارث مقدم است.[2]

هر عاقل و بالغی در زمان زنده بودنش در مورد اموالش اختیار تام دارد که هر نوع تصرف عقلایی در مورد آن انجام دهد؛ به عنوان مثال وقف کند، نذری انجام دهد و به کسی ببخشد و …، امّا در مورد پس از مرگش اختیار تام و مطلق نسبت به همۀ اموال ندارد، بلکه در صورتی که اگر وصیّت میّت بیش از مقدار ثلث بود، تنها مقدار ثلث (یک سوم) آن نافذ و قابل انجام است، و در صورتی که بیشتر از آن باشد، اگر همۀ ورثه بالغ باشند و اجازه دهند ارزش دارد و به آن عمل می شود و اگر برخی بالغ و عاقل باشند به همان نسبت نافذ است و الاّ در همان اندازۀ ثلث ارزش دارد.[3]

همچنین در مورد دینی (بدهی) که بر عهدۀ میت بوده، پیش از پرداختن به تقسیم ارث میّت، نخست باید بدهی مالی او پرداخته شود، خواه به آن وصیت کرده باشد، یا نکرده باشد.