کپی شد
تفاوت های اعتقاد به مهدویت در شیعه و اهل سنت
شیعه و اهل سنت علی رغم مشترکاتی که در اعتقاد به مهدویت دارند، امّا از افتراقاتی نیز در این اعتقاد برخوردارند. آن افتراقات به قرار ذیل می باشد:
1. اختلاف در ولادت
شیعۀ دوازده امامی معتقد است، امام مهدی (عج ) فرزند امام حسن عسکری (ع) است و هم اکنون نیز زنده و غایب است، ولی اهل سنت هر چند بالاتفاق به مهدویت معتقد هستند و به دلیل وجود روایت های متواتر ظهور حضرت مهدی (عج ) در آخرالزمان را جزو اعتقادات قطعی خود می دانند، اما در مورد نسب و ولادت ایشان به چند گروه تقسیم می شوند:
عده ای از اهل سنت مدعی اند که مهدی (عج) همان عیسی بن مریم است و در این مورد به خبری واحد که از انس بن مالک نقل شده است، استناد می کنند.[1]
تعداد اندکی نیز مدعی هستند که مهدی (عج) از اولاد عباس بن عبدالمطلب است. آنان به خبر واحدی استناد می کنند که در کنزالعمال ذکر شده است.[2]
عده ای نیز معتقدند مهدی (عج) از اولاد امام حسن مجتبی است و نه امام حسین (ع).[3]
گروهی می گویند: پدر امام مهدی (عج) هم نام پدر پیامبر اسلام (ص) است و چون نام پدر حضرت محمد (ص) عبدالله بود، پس مهدی (عج) بن حسن عسکری (ع) نمی تواند مهدی (عج) موعود باشد. مستند این احتمال هم باز خبری است که در کنزالعمال ذکر شده است.[4]
جمعی از آنان همانند شیعۀ دوازده امامی معتقدند که امام مهدی (عج ) از اولاد پیامبر (ص) و فاطمه (س ) است و حضرت عیسی نیز به هنگام ظهور امام مهدی (عج) به یاری او خواهد شتافت و در نماز به آن حضرت اقتدا خواهد کرد.
چنان که در روایت های متعدد آمده است. از ام سلمه نقل شده که رسول خدا (ص) فرمود : “المهدی (عج) من عترتی من ولد فاطمه(س) “.[5] مهدی (عج) از عترت من و از فرزندان فاطمه است. جابر بن عبدالله از پیامبر (ص) نقل می کند که حضرت عیسی به هنگام ظهور مهدی (عج) نزول خواهد کرد.[6] عبدالله بن عمر می گوید: “المهدی (عج) الذی ینزل علیه عیسی بن مریم و یصلی خلفه عیسی (ع)”.[7] مهدی (عج) کسی است که عیسی بن مریم بر او نزول می کند و پشت سر او نماز می خواند. این گروه حدیثی را که می گوید: “مهدی (عج) از اولاد عباس بن عبدالمطلب است”. قبول نمی کند. ذهبی می گوید: این خبر را فقط محمد بن ولید نقل کرده و از کسانی است که احادیث را جعل می کرد.[8] البته این گروه نیز تولد حضرت مهدی (عج ) و غیبت او را قبول ندارند. ابن حجر ادعا می کند: همۀ مسلمانان غیر از امامیه معتقدند که مهدی (عج) غیر از حجت (عج ) است؛ چون غیبت یک شخص آن هم با این مدت طولانی از خوارق عادات است … .[9] در پاسخ گروه اخیر باید گفت: اوّلا: روایات نبوی متعدّدی وجود دارد که امامان دوازده گانه را با نام های آنان به طور روشن معرفی کرده اند پس سخن او باطل است. از ابن عباس روایت شده که شخصی یهودی به نام نعثل نزد رسول خدا (ص) آمد و سؤال های بسیاری را مطرح کرد. او از اوصیا نیز پرسید. حضرت در پاسخ فرمود: “نخستین وصی من علی، پس از او حسن، حسین (ع) و امامان نه گانه از فرزندان او هستند”. نعثل پرسید : نام آنان چیست. حضرت ، نام تک تک امامان را تا امام دوازدهم (عج ) شمردند. رسول خدا ، در پاسخ جابر بن عبدالله انصاری که از ائمۀ بعد از علی (ع) سؤال کرده بود، فرمود: “بعد از علی، حسن و حسین (ع) امام هستند. سپس سید العابدین، سپس محمد بن علی باقر، تو او را خواهی دید. وقتی او را دیدی سلام مرا برسان. سپس جعفر بن محمد صادق، سپس موسی بن جعفر کاظم، سپس علی بن موسی الرضا، سپس محمد بن علی جواد، سپس علی بن محمد نقی، سپس حسن بن علی زکی، و پس از او قائم بالحق مهدی (عج) امّت من (محمد بن حسن) صاحب زمان امام است. او زمین را پر از قسط و عدل می کند، همان گونه که پر از ظلم و جور شده است”.[10]
ثانیاً: شواهد تاریخی و گزارش های بسیاری وجود دارد که ولادت آن حضرت و ایام کودکی او را نقل کرده اند. برای نمونه چند مورد از اقوال اهل سنت نقل می شود:
1. حافظ سلیمان حنفی می گوید: خبر معلوم نزد محققان و موثّقان این است که ولادت قائم (عج ) در شب پانزدهم شعبان (255 ق) در شهر سامرا واقع شده است.[11]
2. خواجه محمد پارسا در کتاب فصل الخطاب گفته است: یکی از اهل بیت ابو محمد بن عسکری است که فرزندی جز ابوالقاسم که قائم و حجت و مهدی (عج) و صاحب الزمان نامیده می شود، باقی نگذاشت. او در نیمۀ شعبان سال 255 هجری متولّد شد. مادرش نرجس نام دارد. او هنگام شهادت پدرش پنج سال داشت.[12]
3. ابن خلکان در وفیات الاعیان می نویسد: ابوالقاسم محمد فرزند حسن عسکری فرزند علی هادی فرزند محمدجواد… دوازدهمین امام از ائمۀ دوازده گانۀ شیعه است که به “حجّت” معروف است… ولادت او روز جمعه نیمۀ شعبان سال 255 هـ ق است.[13]
4. ذهبی نیز در سه کتاب از کتاب هایش به ولادت امام مهدی (عج ) اشاره کرده و در کتاب العبر و در حوادث سال 256 هـ ق می نویسد: در این سال محمد بن حسن بن علی الهادی فرزند محمدجواد فرزند علی الرضا فرزند موسی الکاظم فرزند جعفر الصادق علوی حسینی به دنیا آمد. کنیه اش ابوالقاسم است و رافضیان او را الخلف الحجة مهدی (عج) منتظر و صاحب الزمان می نامند. او آخرین امام از ائمۀ دوازده گانه است.[14]
5. خیر الدین زرکلی (متوفی 1396 هـ. ق) از علمای معاصر اهل سنت نیز در کتاب اعلام می نویسد: او در سامرا به دنیا آمد و هنگام وفات پدرش پنج سال داشت و گفته شده که در شب نیمۀ شعبان سال 255 به دنیا آمده و در سال 265 هـ ق، غایب شده است.[15] آیت الله العظمی صافی در کتاب مهَدویت بیش از هفتاد و هفت نفر از علمای اهل سنت را نام می برد که هر یک، به نحوی، ولادت آن حضرت را بیان کرده اند.[16] بنابراین، اگر برخی از اهل سنت می گویند: حضرت مهدی (عج ) به دنیا نیامده است، ادعایی بی اساس است که حتی با گفته ها و نوشته های بزرگان خودشان نیز سازگار نیست. شاید برخی از اهل سنت همانند ابن حجر هیثمی طولانی بودن عمر را دلیل بر عدم ولادت امام مهدی (عج ) بدانند، ولی باید گفت: خدایی که قادر است عیسی بن مریم را زنده نگه دارد تا به مهدی (عج ) اقتدا کند و یونس را در شکم ماهی محافظت کند و یا به نوح پیامبر نه صد و پنجاه سال عمر بدهد آیا قدرت ندارد به مهدی (عج ) عمر طولانی عنایت کند؟[17] خود اهل سنت نیز به زنده بودن عیسی، خضر، صالح و … معتقدند. نتیجه این که ولادت حضرت مهدی (عج) امری است مسلم و قطعی و خود اهل سنت هم به آن واقف اند.
محمد بن علی حمزه می گوید: از حضرت عسکری (ع) شنیدم که فرمود: “ولی خدا و حجت او بر بندگان و خلیفۀ من در شب نیمۀ شعبان سال 255 به هنگام سپیده دم به دنیا آمد”.[18]
2. اختلاف بر سر عصمت امام زمان
بیشتر علمای اهل سنت به عصمت حضرت عقیده ندارند و آن حضرت را یک انسان عادی به حساب می آورند که احتمال ارتکاب برخی گناهان و اشتباهات مثل هر انسان دیگری از او می رود. این عقیده را ابن کثیر و بسیاری از علمای اهل تسنن بدان اهتمام ورزیده اند.[19] اهل سنت در این باور به حدیثی منقول از نبی اکرم (ص) استناد می کنند که فرمود: “مهدی (عج) از ما اهل بیت است و خداوند امر وی را در یک شب اصلاح می کند”.[20] اما از دیدگاه شیعه همۀ امامان معصوم اند و در بارۀ آنان احتمال اشتباه و خطا داده نمی شود.
3. یکی دیگر از اختلافات انکار غیبت است.
علمای شیعه اتفاق نظر دارند که سال غیبت مهدی (عج)، سال 329 هـ. ق است. آنان بر این باورند که ایشان همچنان زنده است تا زمانی که خداوند متعال اجازۀ ظهور به ایشان دهد. چنین باوری بر اساس احادیث و روایات نقل شده از نبی اکرم (ص) و اهل بیت (ع) است. روایاتی که پیش از رخ دادن غیبت و یا برخی از آنها صد سال و یا دویست سال قبل از ولادت حضرت مهدی (عج) صادر شده است.
اما بیشتر دانشمندان اهل سنت اعتقاد به غیبت امام زمان (عج) ندارند.
[1]. سنن ابن ماجه، کتاب الفتن، ح 4029.
[2]. کنزالعمال، ج 14، ص 264، ح 38663.
[3]. ابن قیم جوزی، الاطناب المنیف، ص 151 (به نقل از الامام مهدی، میلانی، ص 21).
[4]. کنزالعمال، ج 14، ص 268، ح38678.
[5]. مقری، عثمان بن سعید، السنن الوارده فی الفتن و غوائلها و الساعه و اشراطها، ج 5، ص 1057، نشر دارالعاصمه، ریاض، چاپ اول، 1416 هـ .
[6]. همان، ج 6، ص1237.
[7]. مروزی، نعیم بن حماد، الفتن، ج 1، ص 373، مکتبه التوحید، قاهره، چاپ اول، 1412.
[8]. تفرد به محمد بن الولید مولی بنی هاشم و کان یضع الحدیث. الصواعق المحرقه، ابن حجر هیثمی، ج2، ص478، موسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول،1997.
[9]. همان، ج 2، ص 482.
[10]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تحقیق ابراهیم بهادری و … ، ج1، ص 68-69، انتشارات اسوه، چ دوم، سال 1416؛ نیز دربارۀ احادیثی که نام ائمه (ع) را ذکر کرده اند، به صحیح مسلم، ج 6، ص3 و 4، باب الامارة، رجوع شود.
[11]. قندوزی حنفی، شیخ سلیمان، ینابیع المودة، ص 179.
[12]. همان مدرک.
[13]. ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج 4، ص 562.
[14]. العبر فی خبر من غبر، ج 3 ، ص 31.
[15]. الاعلام ج 6، ص80.
[16]. امامت و مهدویت، ج 2، ص 56 ـ 241، چاپ بهمن، نوبت اول .
[17]. به بحارالانوار، ج 51، ص 99 ـ 102 رجوع شود.
[18]. اقتباس از: خورشید امامت و ولایت، مهدی کامرانی.
[19]. شارح سنن ابن ماجه، ج 2، ص 519.
[20]. سنن ابن ماجه، ج 2، ص 4087.