تعریف لغوی مکه

فرهنگ‌نویسان عرب از دیرباز درخصوص ریشه‏ و معنای لغوی کلمه «مکّه» و وجه نام‌گذاری آن، فرضیه‌های گوناگونی را مطرح کرده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از: «مَکَّ» از مکیدن؛ چون آب در مکه کم است، برای دست‌یابی به آن، آب را از زمین استخراج می‌کنند (گویا که آب را از دل زمین می‌مکند)[1] یا آن‌که گویا زمین، آب این منطقه را مکیده است،[2] یا از «مُکاء»؛ به معنای سوت کشیدن است؛ بدان‌سبب که طواف اعراب جاهلی حول کعبه، به صورت عریان و همراه با سوت و کف بوده است،[3] اما احتمالاً واژه «مکَّه» و ساخت اصیل‌تر آن «بکَّه»، واجد ریشه ایرانی و صورت تحول‌یافته‌ای از کلمه «بغ» یا «بگ» در زبان اوستایی و فارسی باستان؛ به‌معنای شهر مقدس یا شهر خدا است.[4]

[1]. ابن دريد، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، ج ‏1، ص 166.

[2]. فخر رازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب‏ (التفسیر الکبیر)، ج ‏8، ص 299.

[3]. فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، ج ‏5، ص 418.

[4]. ر.ک: چهرقانی، رضا، «تأملی ریشه‌شناختی در خاستگاه و معنای کلمه «مکه»، فصل‌نامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، ص 24؛ سایت بینش نو، «بحث حدیثی و تاریخی دربارۀ دو واژۀ بکّه و مکّه».