کپی شد
تعریف اصطلاحی بداء
در اصطلاح برای بداء دو معنا قابل تصور است:
- پديدار شدن رأى جديد براى خداوند كه پيش از اين آگاهى نداشته و سپس به آن پى برده باشد که اين معنا باطل و نسبت آن به خداى تبارک و تعالى محال و ممتنع است.
- پديدار ساختن امرى براى مردم كه در گذشته بر ايشان پنهان بوده است؛ يعنى اين امر را خداوند از ازل مىدانسته و از همان آغاز به همين شكل جديد كه پديدار گشته مقدّر داشته است، ولى به جهت مصلحتى كه مقام تكليف آن را ايجاب مىكرد، براى مدتى آن را از مردم مخفى داشته و سپس در موقع خود آشكار نموده است، اين معنا معقول و پذيرفته است.[1]
بر این اساس معنای اصطلاحی پذیرفته شده بداء نزد شیعه؛ عبارت از: تغيير مقدرات از سوى خداوند بر اساس پاره‌اى حوادث و وقايع و تحت شرايط و عوامل ويژه است.[2]
نتیجه این‌که در اصطلاح دانشمندان، محدّثان و متکلّمان شیعه، بداء به معنایی آمده که نسبت دادن آن بر خداوند روا است؛ یعنی بداء به معنای حکم به وجود اشیاء و اراده ایجاد آن طبق مصلحت، محو حکم و ایجاد چیزی در شرایط خاص و زمان معین و این زیاده و نقصان در صورتی است که قضای حتمی و اراده قطعی الهی بر آن تعلق نگرفته باشد.[3]
«بداء» اگر به رأى و عقيده استناد يابد، در صورتى كه شخص، مسبوق به رأيى نباشد، به معناى پيدايش رأى و گرنه به معناى تغيير رأى است.[4]
[1]. معرفت، هادى، تفسير و مفسران، مؤسسۀ فرهنگى التمهيد، ج 1، ص 522.
[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، الميزان فی تفسیر القرآن، ج 11، ص 380 ـ381.
[3]. آتهرانی، قا بزرگ، الذّریعة الی تصانیف الشیعه، ج 3، ص 57 – 51.
[4]. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص 212، ماده «بدا»؛ ابن الاثیر الجزری، علی بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ص 109، ماده «بدا».