تصوّر و تصدیق

تَصَوُّرْ وَ تَصْدیق، دو اصطلاح عمده در منطق برای تقسیم دوگانۀ علم حصولی است.

تعریف تصور

از لحاظ لغوی کلمه “تصور” از ماده «صورت» گرفته شده که به معنای شکل و هئیت اشیاء می باشد؛[1] در گفت و گو های رایج نیز اصطلاح  تصور، برای مفاهیمی همچون ” نقش بستن” و” صورت پذیرفتن” به کار برده می شود؛ اما در اصطلاح تعریف های گوناگونی شده:

تصور در اصطلاح اهل معقول عبارت است از پديدۀ ذهنی ساده‏ای كه شأنيت حكايت از ماورای خودش را داشته باشد مانند تصوّر كوه دماوند و مفهوم كوه.[2]

هر علمى و ادراكى را كه اعتبار كنند اگر خالى يا مجرد از حكم (چه به اثبات و چه به نفى) باشد آن را تصور خوانند.[3]

تعریف تصدیق

از آن جا که تعریف هریک از تصور و تصدیق به نحوی با تعریف دیگری مرتبط است، فهم معنای دقیق تصور، مستقل از تعریف تصدیق، ممکن نیست. دربارۀ چیستی و حقیقت تصدیق اقوال مختلفی وجود دارد:

تصدیق عبارت از اقرار نفس به معنای قضیه و صورت اذعان به آن است و منظور این است که معنای حاضر در نفس، مطابق واقع و نفس‌الامر است. به عبارت دیگر تصدیق آن است که پس از حصول صورت تألیفی معنای قضیه در ذهن، نسبت این مفهوم مرکب با نفس‌الامر سنجیده شود و به مطابقت یا عدم مطابقت آن با خود اشیاء و امور حکم شود.[4]

تصدیق عبارت از تصوری است که همراه آن حکمی وجود داشته باشد، یا مقارن حکم باشد، بااثبات یا نفی.^[5]