کپی شد
تشیع در یمن از عصر عباسی تا عصر حاضر
یمن در قرن نخست پیدایش حکومت عباسی، تحت حاکمیت عباسیان بود تا این که «هادی یحیی بن حسین بن قاسم رسّی» (متولد ۲۴۵ ق)، در سال ۲۸۰ ق در یمن پایه گذار حکومتی مستقل به نام شیعیان زیدیه شد. از آن پس تا دوران معاصر، یمن و به ویژه بخش های شمالی آن، به پایگاه سنتی زیدیه تبدیل شد. بعدها امامان، شخصیت ها و جریانات فکری بسیاری در آن منطقه ظهور کردند.
حکومت زیدیه در یمن هر چند فراز و فرودهایی داشته و گاه قدرت از دست حاکمان زیدی خارج می شده، اما با این حال، آنها توانستند حدود ۱۱ قرن قدرت را در اختیار داشته باشند. در ذیل اسامی حاکمان زیدیه از قرن سوم تا قرن چهاردهم قمری آمده است.[1]
- هادی یحیی بن حسین؛ حکومت از سال ۲۸۰ تا ۲۹۸ ق.
- مرتضی لدین الله؛ حکومت از سال ۲۹۸ تا ۳۱۰ ق.
- ناصر لدین الله؛ حکومت از سال ۳۱۰ تا ۳۱۵ ق.
البته تا اواخر قرن چهارم، زیدیه دچار تفرقه و نزاع داخلی و درگیری با اسماعیلیه بود و در این قرن حاکم مطرحی وجود ندارد.
- منصور بالله قاسم بن علی؛ وفات: ۳۹۳ ق.
- مهدی لدین الله حسین بن قاسم؛ حکومت از سال ۳۹۳ تا ۴۰۴ ق، وی پیروانی خاص به خود پیدا کرد که معتقد به غیبت و مهدویت او شدند و به نام حسینیه مشهور شدند. در همین زمان زیدیه به دو دسته مطرفیه[2] و مخترعه[3] تقسیم شدند.
- ناصر لدین الله ابوالفتح دیلمی؛ وفات: ۴۴۴ ق، وی به دست اسماعیلیان یمن کشته شد و با کشته شدن وی، دوره اول حکومت زیدیه در یمن به پایان رسید.
- متوکل علی الله احمد بن سلیمان؛ حکومت از سال ۵۳۲ تا ۵۶۶ ق، وی با تفکر مطرفیه به مقابله جدی برخاست.
- منصور بالله عبدالله بن حمزه؛ حکومت از سال ۵۶۶ تا ۶۱۴ ق، از وی به عنوان مجدِّد زیدیه در قرن ششم نام برده می‌شود.
- مهدی لدین الله احمد بن حسین؛ وفات: ۶۵۶ ق، برخی از زیدیه در مورد او گمان مهدویت داشتند.
- منصور بالله حسن بن بدرالدین محمد؛ وفات: ۶۷۰ ق، وی از مطرح ترین امامان زیدیه با گرایش اصیل زیدی در قرون میانه است.
- متوکل علی الله مطهر بن یحیی، معروف به المظلّل بالغمام؛ وفات: ۶۹۷ ق.
- مهدی لدین الله محمد؛ وفات: ۷۲۸ ق، وی و پدرش متوکل علی الله، دو مجدد زیدیه در آغاز قرن هشتم هستند.
- مؤید بالله یحیی بن حمزه؛ حکومت از سال ۷۲۹ تا ۷۴۹ ق، وی صاحب تألیفات مهم و فراوانی است.
- مهدی لدین الله احمد بن یحیی، مشهور به ابن مرتضی؛ وفات: ۸۴۰ ق، او مجدد مذهب زیدیه در آغاز قرن نهم است.
- هادی الی الحق عزالدین بن حسن؛ وفات: ۹۰۰ ق، وی از نظریه پردازان بزرگ زیدیه است.
- متوکل علی الله یحیی شرف الدین؛ ۹۶۵ ق، پس از وی تا حدود نیم قرن تقریباً یمن از حکومت حاکمان زیدیه خالی ماند و زمام امور به دست ترکان عثمانی افتاد.
- منصور بالله قاسم بن محمد بن علی؛ حکومت از سال ۱۰۰۶ تا ۱۰۲۹ ق، وی دارای تألیفاتی مهم و شاگردانی تأثیرگذار است و از او به عنوان مجدد مذهب زیدی در این قرن یاد شده است.
- مؤید بالله محمد؛ حکومت از سال ۱۰۲۹ تا ۱۰۵۴ ق.
- متوکل علی الله اسماعیل؛ حکومت از سال ۱۰۵۴ تا ۱۰۸۷ ق، پس از این دو (مؤید بالله محمد و متوکل علی الله اسماعیل)، زیدیه تا حدود دو قرن، گرفتار نزاع داخلی بود و همین امر سبب شد که ترکان عثمانی بار دیگر قدرت را در دست بگیرند.
- منصور بالله محمد بن یحیی حمید الدین؛ وفات: ۱۳۲۲ ق.
- متوکل علی الله یحیی؛ وفات: ۱۳۶۷ ق، مبارزاتی که در دوره منصور علیه حکومت عثمانی آغاز شده بود، در دوره وی به ثمر رسید و یمن از سلطه عثمانی ها خارج شد.
- محمد بدر؛ ۱۹۹۶ م برابر با 1416 ق، وی آخرین امام زیدی در یمن است که در پی یک کودتای نظامی از حکومت برکنار شد و با سقوط وی، دوران حکومت امامان زیدیه در یمن به پایان رسید. با این حال هشت سال با دولت یمن جنگید، اما نتیجه نداد. وی در حومه لندن در گذشت.
[1]. بر گرفته از سایت ویکی شیعه.
[2]. در دوران انزوای زیدیه در یمن، یکی از بزرگان زیدی مذهب به نام مطرف بن شهاب بن عمرو بن عباد شهابی (متوفای بعد از ۴۵۹) ظهور کرد. ابن شهاب که در دوران حکومت صلیحیون (۴۳۹- ۵۴۷ هـ. ق) می‌زیست، با تمرکز بر عوامل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و بهره گیری از عقاید معتزله بغداد، خاصه آرای ابوالقاسم بلخی (م ۳۱۹ هـ. ق) دیدگاه های جدیدی کلامی ارائه کرد. وی اعتقاد داشت که خداوند با خلق عناصر اربعه، دیگر دخالت مستقیمی در خلقت نمی کند؛ از این رو توحید در ربوبیت را نپذیرفت و منکر آن شد. ر.ک: ویکی فقه.
[3]. مخترعه گروه دیگر زیدیه و متاثر از مکتب اعتزال بصره بودند و از اختراع اعراض در اجسام، توسط خداوند متعال سخن گفتند و بر خلاف مطرفیه این ادعا را که طبیعت اجسام با یکدیگر اختلاف داشته، هر یک بر طبع خود عمل می کند را رد می کردند. ر.ک: ویکی فقه.