تدریس میرزا مهدی اصفهانی در مشهد

مرحوم میرزا با توجه به آموزه‌هایی که از حوزه‌های علمیه عراق به ویژه نجف اندوخته بود، توانست درسی پربار و غنی در مشهد برپا کند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1. درس‌های معارف

میرزای اصفهانی علاوه بر تدریس فقه و اصول، رسالت بزرگ دیگری نیز بر عهده خویش می‌بیند  و آن بیان مبانی قرآنی در معارف و طرح نقد و نظر در مسائل عقلی است که کم کم به عرضه آن موضوعات به طور کلی پرداخته  و بحث‌های مهمی پیش می‌کشد و زمینه را برای بیان یافته‌ها و اندوخته‌های خویش در این باب آماده می‌سازد. دروس و مباحث معارفی ایشان نیز سال‌ها ادامه می‌یابد. در این درس‌ها میرزا به بیان تمایز معارف وحیانی و تفاوت آنها با مفاهیم و مصطلحات فلسفی و عرفانی می‌پرداخته‌است. در این میان برخی از عالمان پراستعداد و بحّاث و استاد دیده، به راحتی از سر موضوعات نمی‌گذشته‌اند، بلکه عادت ایشان این‌گونه بوده است که برای فهم عمیق تمایز مذکور و اشراف کامل بر نقاط ضعف مبانی قوم، به مطالبی که از سوی میرزا مطرح می‌شده‌است، مرتب اشکال می‌کرده‌اند. آن‌ها از مبانی متعارف دفاع نموده و میرزا را نگاه می‌داشته‌اند، حتی گفته شده گاه تا دوماه موضوعی را تعقیب می‌کرده و به نقض و ابرام می‌پرداخته‌اند و سرانجام با بیان‌های شافی و پاسخ‌های قانع کننده میرزا از آن بحث می‌گذشته‌اند. این کیفیت موجب پختگی هرچه بیشتر مطالب و مسائل می‌شده‌است. همین امر موجب شده اصحاب میرزا دیگر هیچ‌گاه از این‌گونه مطالب دست برندارند.

2. اصول آل الرسول (علیهم السلام)

هنگامی که عالمان فاضل و شاگردان بسیار مستعد می‌نگرند که میرزای نائینی دومی در کنار خویش دارند، و برای اطلاع یافتن از نظریات جدید پس از «کفایه» فرصتی طلایی به دست آورده‌اند، به درس‌های میرزا توجهی بس عمیق می‌کنند و به آنها ارجی بیشتر می‌نهند. و همین چگونگی میرزا را وا می‌دارد تا با نشاط بیشتر به کار بپردازد، و در کنار اصول مفصل متعارف (که آن را در یک دوره تدریس کرده‌بوده‌است و همه دانسته بودند که خود او یک مجتهد اصولی بسیار برجسته و بزرگ است)، مبانی خویش را نیز، در «علم اصول» فقه مطرح سازد، و دوره اصولی منقح و فشرده عرضه بدارد که به آن «اصول آل الرسول (صلی الله علیه و آله)» معروف شده است.[1]

[1]. حکیمی، محمد رضا، مکتب تفکیک، ص 221 و 222.