تحصیل و تجارب میرزا مهدی اصفهانی

 آیت‎الله میرزا مهدی اصفهانی از دانش آموختگان مدرسه نجف به حساب می‎آید. وی شاگرد نخست و برتر و از بزرگان شاگردان مرحوم میرزا محمدحسین نائینی بود و جزو هفت نفر از حلقه اولیه شاگردان ایشان به شمار می‎آمد. میرزا از آن چند نفری است که مرحوم نائینی حرف‌هایش را، (در اصول) با آن‌ها پخته است. میرزا ابتدا فقط خودش به‌طور خصوصی در درس میرزای نائینی شرکت می‌کرده، اما بعد از او آقا سید جمال‌الدین گلپایگانی به این درس خصوصی اضافه شد.  سپس آقا سید محمود شاهرودی و بعد آقا شیخ موسی خوانساری و … اضافه شدند. این افراد وقتی آخوند خراسانی کرسی تدریس داشت، به صورت خصوصی بر گرد درس مرحوم نائینی جمع شدند؛ در عین حال درس آخوند را هم شرکت می‎کردند. میرزای اصفهانی به همین ترتیب، تقریباً چهارده سال در کنار مرحوم نائینی بود که هفت سال از آن را به‎طور مشخص تلمذ علمی کردند.

میرزای نائینی و این بزرگان و برخی دیگر حلقه اولیه درس میرزای نائینی را تشکیل می‌دادند، از این رو، اندیشه فقهی و اصولی وی بر محور پروژه میرزای نائینی تربیت و تنظیم یافت.

در آن زمان میرزای نائینی خود اندیشه‌های شیخ مرتضی انصاری را که از طریق استادش سید محمد فشارکی از میرزای شیرازی گرفته بود، با نگاه اجتهادی و در مقابل مدرسه آخوند خراسانی عرضه می کرد.

اجازه اجتهاد میرزا مهدی اصفهانی که در سن سی و پنج سالگی از سوی میرزای نائینی به ایشان اعطا شده، نشان‌ دهنده مقام علمی و فقهی وی می‌باشد و یکی از اجازات ویژه نائینی به شمار می آید. در این اجازه نامه، میرزای نائینی در باره ایشان می نویسد: «العالم الفاضل و النقی الفاضل، العلم العلام و المهذب الهمام، ذوالقریحه القویمه، و السلیقه المستقیمه، و النظر الصائب و الفکر الثاقب، عماد العلماء و صفوة الفقهاء، و الورع التقی و العدل الزکی… حصل له قوه الاستنباط و بلغ مرتبه الاجتهاد و …». این اجازه همچنین به دست آقاضیاء عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی توشیح و تأیید شده است. [1]

میرزا در برگشت از نجف به مشهد

طبق معمول حوزه‌ها، میرزای اصفهانی نیز، کار علمی خویش را در حوزه مشهد مقدس با درس خارج آغاز می‌کند. چون وی از بهترین اصحاب درس سید محمد کاظم یزدی و نخستین شاگرد مبرز میرزای نائینی بوده که بر مبانی و نظرات ایشان تسلط کافی داشته است (و آن نظرات و مبانی در حد خود تازه و بدیع می‌نموده است)، درس میرزا درخششی خاص می یابد. نه تنها فاضلان حوزه مشهد، بلکه عالمان و بزرگان حوزه نیز بدین درس‌ها حاضر می‌شوند، یعنی کسانی که سال‌ها از دروس آیة الله حاج آقا حسین قمی، آیة الله میرزامحمد آقازاده خراسانی و فیلسوف معروف آقا بزرگ حکیم شهیدی بهره‌ها برده بودند، دور میرزا را گرفته بر رونق درس و بحث ایشان می‌افزایند و نشاط هرچه بیشتر ایشان را در گستره تحقیق سبب می گردند. بدین‌گونه درس اصول اجتهادی سال‌هایی چند ادامه می‌یابد.[2]

[1]. وحید خراسانی، حسین، مجله حریم امام، سال هفتم، ش 343، آبان 1397، ص 5.

[2]. حکیمی، محمد رضا، مکتب تفکیک، ص 20 و 21.