تاریخ پیدایش و پیشینه حکومت عثمانی

عثمانیان از ترکان آسیای‌میانه -که از شمال به سیبری و سرزمین یخبندان و از مشرق به دریا منتهی می‌شود-، بودند؛ ازاین‌رو، تنها دو کانون حرکت جنوب و غرب برای آسیای میانه وجود داشت. از طرفی، به دلیل سردی هوا و محدود بودن امکانات اقتصادی، راهی جز مهاجرت برای ترکان که جمعیت‌شان نیز رو به افزایش بود وجود نداشت. آن‌ها همواره به نقاط آباد و ثروت‌خیز مناطق جنوبی و غربی حمله می‌کردند.

گروهی از ترکان، پیش از ظهور اسلام از سیحون و جیحون و دریاچه آرال گذشته و به دریاچه مازندران رسیده بودند. آن‌ها به هنگام ظهور اسلام با روحیه جنگ‌جویی، اسب‌سواری و تیراندازی و چابکی به سمت خراسان و ایران حمله کردند؛ از این رو، دو قوم قدرتمند و اِستِپ‌نشین[1] ترکان و اعراب باهم روبه رو شدند. از آن‌جا که مسلمانان با مزیت فرهنگی و ایدئولوژی کارآمد در پرتو اسلام، دارای انسجام و وحدت بودند، اما ترکان، ایدئولوژی و فرهنگ منسجمی نداشتند و به صورت پراکنده، عوامل طبیعت را مورد پرستش قرار می‌دادند و به جز قومیت، از عامل قوی وحدت‌بخش دیگری برخوردار نبودند، مسلمانان توانستند آنان را جذب فرهنگ خود نموده و رفته‌رفته پذیرای اسلام کنند.

اسلام، که بر خلاف سایر ادیان، پویا و ذاتا یک دین سیاسی است، مورد استقبال ترکان قرار گرفت. آن‌ها با پذیرش اسلام و داشتن روحیه جنگاوری، می‌توانستند برای ترویج اسلام و با رویکرد به فرهنگ جهاد در پیکار با کفار، به رزم خویش تداوم بخشند. شاخه‌ای از اقوام ترک با ورود به مرزهای شرقی، به تدریج زمینه حضور خود را در داخل قلمرو اسلامی یا به صورت غلام و یا به صورت عضو نیروی ارتش عباسیان فراهم آوردند. آن‌ها پس از وارد شدن به دستگاه اداری و نظامی دولت عباسی بعدها سرنوشت عالم اسلام را در مجموعه غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان و مغولان رقم زدند.

هنگامی که عباسیان با نفوذ همه جانبه آل‌بویه شیعی، به حیات خویش ادامه می‌داد، طغرل بیک سلجوقی با تصرف بغداد و حذف آل‌بویه، حاکمیت خود را با رویکرد به مذهب حنفی بر عراق، ایران و سوریه اعمال نمود و پسرش آلب ارسلان، گامی فراتر نهاد و ترک‌های سلجوقی را برای اقامت به سرزمین آناتولی کوچ داد. وی در سال ۱۰۷۱ میلادی با پیروزی بر سپاهیان امپراتوری بیزانس در جنگ «ملازگرد»، آغاز فصلی دیگر در تاریخ این سرزمین را رقم زد. از این تاریخ، ترک‌ها سرنوشت این شبه جزیره را تا قرن‌ها در اختیار خود گرفتند.[2]

عثمانیان در ابتدا به صورت قبیله‌ای وارد لشکر ارطغرل سلجوقی شدند و او را در لشکر‌کشی به بیزانس (روم شرقی) یاری کردند و بدین سان وارد عرصه‌های سیاسی شدند. پس از مرگ ارطغرل، عثمان‏ پسر طغرل كه رئيس طايفه تركان عثمانى‏ بود، قدرتى به هم رسانيد و بيزانسى‏ها را در سال 680 هـ (1281 م) شكست داد. كيخسرو سوم او را مورد عنايت خود ساخت و به لقب «اوچ بيک»‏ كه به معناى مرزبان است مفتخر ساخت و به وى طبل و پرچمى از موى اسب بخشيد كه داراى پرده‏اى مستطيل و سرخ بود و بر آن نقش هلال سفيد رسم گرديده بود. اين پرچم بعدها درفش عثمانيان گرديد.[3] این‌چنین بود که برای اولین بار عثمانیان دارای منصب حکومتی گردیدند.

[1]. اِستِپ یا سبزدشت، منطقه‌ای است دارای درختان خاردار و بوته‌های کوتاه قد که با فاصله از هم روییده‌اند. استپ پوشش گیاهی ضعیفی دارد که برای چرای دام‌ها مناسب نیست. استپ در زبان روسی استپ و در زبان آلمانی استپه است. ویکی پدیا، «استپ».

[2]. پروند، شادان، و سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه، ص 41 و 42؛ سایت ویکی فقه.

[3]. مشكور، محمد جواد، اخبار سلاجقه روم، به انضمام مختصر سلجوقنامه ابن بی‌بی‏، ص 111؛ برگرفته از سایت راسخون.