تاریخچه بورس برخی از کشورهای اسلامی و ایران

از اوایل قرن چهاردهم هجری قمری (بیستم میلادی) در کشورهای اسلامی، برای به کار‌گرفتن سرمایه‌های کوچک در جهت رونق تجاری شرکت‌های سهامی و ایجاد منابع نقدینه برای حمایت از دولت‌ها، تشکیل بازار بورس ضرورت یافت. این فکر در سال 1903م/1321ش، در مصر مطرح شد و در سال 1923م/1341ش، به تأسیس بازار سرمایه در اسکندریه انجامید.[1] در عراق در سال 1936م/1355ش، قانون بازار اوراق تجارتی تصویب شد و در 1938م/1357ش، اصلاحاتی در آن صورت گرفت.[2]

در سال 1315ش/1936م، دو کارشناس هلندی و بلژیکی برای بررسی بازار سرمایه به ایران آمدند، اما با شروع جنگ بین الملل، کشور را ترک کردند. در 1333ش، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن بانک مرکزی و وزارت بازرگانی، مأمور تشکیل بازار سرمایه شدند، ولی «قانون تأسیس بورس اوراق بهادار» (ق .ت .ب .ا)، 12 سال بعد، در 1345ش، به تصویب رسید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با تصویب «لایحه قانونی اداره امور بانک‌ها» (مصوب 17 خرداد 1358)، که به ادغام بانک‌ها انجامید، و «قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران» (مصوب تیر 1358)، که سبب خروج موضوعی سهام تعدادی از شرکت‌های بزرگ از بازار سرمایه شد، و با ربوی شمرده شدن معاملات ناظر به اوراق قرضه در 1362ش، در راه رشد این بازار محدودیت‌هایی ایجاد شد، که با تصویب «قانون مالیات‌های مستقیم» و «قانون تعاون ملی برای بازسازی» در 1367ش و گرایش به اقتصاد آزاد، مجدداً بازار سرمایه (بورس) احیا شد.[3]

[1]. ذهنی بک، عبدالسلام، فی القانون التجاری، ص 342.

[2]. ناهی، صلاح الدین، الوسیط فی شرح القانون التجاری العراقی، ج 1، ص 219.

[3]. بلوریان تهرانی، محمد، بورس اوراق بهادار و آثار آن بر اقتصاد و بازرگانی کشور، ص 10 و 11، 16 – 20؛ فنایی، سید مجتبی، دانستنی‌های بورس و بازار سرمایه، ماهنامه بورس، شماره 86، ص 75؛ برگرفته از: سایت دانشنامه جهان اسلام، مقاله «بازار اوراق بهادار و سهام».