کپی شد
تألیفات ناصر کبیر (اطروش)
آثار تألیفی ناصر کبیر، در برخی منابع، بیش از ۳۰۰ مورد دانسته شده است.[1] ابن ندیم در کتاب فهرست خود، پس از نام‌بردن از چهارده رساله فقهی وی می‌گوید: «اينها كتاب‌هایى است كه ما ديدهايم، و برخى از زيديه معتقدند كه او در حدود صد كتاب تأليف كرده است كه ما آنها را نديدهايم و اگر كسى از خوانندگان، اين كتاب‌ها را ديده باشد، در جاى خود (در اين كتاب الفهرست) ذكر نمايد. انشاءالله تعالى».[2] به گفته افندی اصفهانی در ریاض العلماء، ناصر کبیر آثاری بر اساس مذهب شیعه امامیه و آثار دیگری مبتنی بر مذهب زیدیه دارد.[3]
برخی از کتب ناصر کبیر عبارتند از:
- «الإحتساب»، از اولین آثار مرتبط با اجرای امور حسبیه در سرزمین‌های اسلامی بوده است؛[4] بنابر آن‌چه ناصر کبیر در این کتاب آورده، امام یا نماینده آن؛ یعنی محتسب، باید از اختلاط زنان با مردان در کوچه و بازار جلوگیری کند.[5] وی همچنین با اتکا به روایتی منسوب به پیامبر (صلی الله علیه و آله)، زیارت قبور را بی‌اشکال می‌داند، گرچه نوحه زنان بر میت و همراهی آنان با جنازه را جایز نمی‌شمارد.[6]
- «البساط»، کتابی کلامی است در باره توحید، شناخت خداوند، و همچنین عدالت خداوند در حق بندگان که ناصر کبیر آن را برای شاگردان خود نوشته است.[7]
- اثری فقهی که سید مرتضی، در کتابی مستقل به نام «المسائل الناصریات»، نظرات و تعلیقات خود در مقابل نظرات ناصر کبیر را مطرح نموده است.[8]
- کتابی بدون نام، به ناصر منسوب است که در آن گفته شده كه [امام] كاظم (علیه السلام) در قيام محمد بن عبد الله عليه عباسيان، در سال 145 ق/ 762 م، شركت كرده است. [9]
- کتاب‌هایی که ابن ندیم از او معرفی می‌کند:
«کتاب الطهارة، کتاب الأذان و الإقامة، کتاب الصلوة، کتاب اصول الزکوة، کتاب الصیام، کتاب المناسک، کتاب السیر، کتاب الأیمان و النذور، کتاب الرهن، کتاب بیع امهات الاولاد، کتاب القسامة، کتاب الشفعة، کتاب الغصب، کتاب الحدود و …». [10]
- کتاب‌هایی که نجاشی از او معرفی می‌کند:
«كتاب في الإمامة صغير، كتاب الطلاق، كتاب في الإمامة كبير، كتاب فدك و الخمس، كتاب الشهداء و فضل أهل الفضل منهم، كتاب فصاحة أبي طالب، كتاب معاذير بني هاشم فيما نقم عليهم، كتاب أنساب الأئمة و مواليدهم إلى صاحب الأمر عليهم السلام».[11]
[1]. اطروش، حسن بن علی، الإحتساب، تحقیق: جدبان، عبدالکریم احمد، مقدمه، ص ۱۵؛ حسنی مؤیدی، مجدالدین، التحف شرح الزلف، ص ۱۸۶.
[2]. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه: تجدد، محمدرضا، ص 360.
[3]. افندى، عبدالله بن عيسىبيگ، رياض العلماء و حياض الفضلاء، مترجم: ساعدى خراسانى، محمدباقر، ج ۱، ص 393.
[4]. جوکار، نجف، «عملکرد محتسب و بازتاب آن در برخی از متون ادب فارسی»، مجله شناخت، شماره 57، ص ۲۷.
[5]. فرمانیان، مهدی و موسوی نژاد، سیدعلی، درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه، ص ۱۰۵.
[6]. همان.
[7]. شورمیج، محمد، «نقش و عملکرد ناصر کبیر در نشر اندیشه شیعی در طبرستان»، مجله تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره ۲۶، ص ۵۸.
[8]. ر.ک: سید مرتضی (علم الهدی)، علی بن حسین، المسائل الناصریات، تحقیق: مرکز البحوث و الدراسات العلمیة، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة، ص ۳۸ – ۳۹؛ ویکی شیعه.
[9]. تقى‌زاده داورى، محمود، تصوير امامان شيعه در دائرة المعارف اسلام، ص 309 .
[10]. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص ۲۷۳ و ۲۷۴.
[11]. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق: شبیری زنجانی، سید موسی، ص ۵۷ – ۵۸.