بزرگان مالکیه

در هر کیش و مرامی، دانشمندانشان در رشد و تفوّق مذاهبشان تأثیر به‌سزایی دارند، در مذهب مالکیه نیز این تأثیر به صورت پررنگ دیده می‌شود؛ بر این اساس شایسته است در این بخش به برخی از عالمان تأثیرگذار مکتب مالکیه به اجمال اشاره شود:

1. ابن صباغ؛ وی از اكابر عالمان مالكیه، و از بزرگان و مشاهیر اهل فضل و از أعاظم فقیهان دانشمندی است، و اسطوانه‌های علمی و محققان بلند مرتبه‌ای در مصنفات خود از او گزارش مى‏‌کنند.[1]
2. ابن عبد البر؛ او از مالكیه است، و كتاب‌های «التمهید فى الموطأ من المعانى و الأسانید» در شرح موطأ مالک بن انس که آن را در هفتاد جلد نوشته است، و کتاب «الإستذکار فى شرح مذاهب علماء الأمصار»، که تحریر و تلخیص از کتاب التمهید است، و کتاب «الانتفاء فى فضائل الثلاثه الائمه الفقهاء»، که آن را در باره امامان سه‌گانه مذاهب فقهى اهل سنت؛ یعنی مالک، شافعى و ابوحنیفه نوشته است، از یییادگارهای اوست.[2]‏
3. ابن حزم اندلسی؛ وی نخست بر مذهب شافعی و متعصب بر آن بود، اما بعد مذهب ظاهریه را انتخاب نمود و درس فقه مالكیه و کتابش «الموطأ» را تدریس نمود و به تنقیح مذهب داوود پرداخته و كتاب‌هایی در بسط و تفسیر آن نوشته‌است که در نهایت مذهب خاصی را برای خودش وضع نمود.[3]
4. ابو عبدالله اصبغ بن الفرج؛ متولد مصر و فقیه مالكى بود كه فقه را نزد شاگردان امام مالک فرا گرفت و سال 225 قمری درگذشت.[4]
5. ابو حفص عمر بن احمد بن محمد بن عیسى مالكی بوصیری، كه فقیهی مالكی مذهب بود‏.[5]
6. هارون بن عتّاب بن بشر، أبو أیوب شذونی غافقی اندلسی؛ وی به سوی مشرق هجرت نمود و از أبی بكر انماطی، و صنّجی و أبی محمد طوسی و در مصر از قیسی تلمذ نمود. نفری می‌گوید: در اندلس، کسی أفضل از او نبود.[6]
7. قاضی أبو إسحاق ازدی مالكی قاضی، شیخ و عالم بغداد بود.[7]
8. نوازلی فقیه مالكی از اهل سوس در مغرب؛ وی به مجموعه‌ای از فتاوایش که به «الأجوبة» نام‌گذاری شده، شهرت یافت.[8]
9. أبو إسحاق فقیه مالكی؛ او اهل مغرب بود، او در تستور متولد شد و در تونس رشد یافت و ریاست فتوای آن‌جا را عهده‌دار شد. بیشتر نامه‌ها و خطبه‌هایش در کتابی به نام «تعطیر النواحی بترجمة الشیخ سیدی إبراهیم الریاحی»، جمع‌آوری شده ‌است.[9]
10. یوسف بن حمّود بن خلف، أبو الحجّاج صدفی قاضی مالكی. از سرشناسان مالكیه مغرب. «مستعین»؛ خلیفه عباسی بعد از کشته شدن قاضی بن زوبع، او را به امر قضاوت منصوب نمود.[10]
11. سراج الدین عبدالله بن عبدالرحمن شرمساحی مالكی؛ وی متصدی تدریس مالكیه در مستنصریه شد.[11]
12. جمال الدین زواوی قاضی مالكیه[12] در دمشق.[13]
13. أحمد بن محمد بن الحسن بن علی بن زكریا بن دینار، معروف به ابن الصّوّاف، فقیه و شیخ مالکیه در بصره.[14]
14. و ابن فرحون صاحب كتاب «الدِّيبَاجُ الْمُذَهَّب فى معرفة أعْيانِ الْمَذْهَب».[15]

[1]. مير سيد حامد حسين، عبقات الأنوار في إثبات إمامة الأئمة الأطهار، ج ‏9، ص 184 و 185‏.

[2]. همان، ج ‏13، ص 347؛ پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی)، «معرفی ابن عبدالبر».

[3]. ابن حزم اندلسی، أبو محمد على، جمهرة أنساب العرب، مقدمة، تحقيق: لجنة من العلماء، ص 3.

[4]. ابن خلدون، عبد الرحمن بن خلدون، مقدمه ابن خلدون (پاورقی)، ترجمه: پروين گنابادى، محمد، ج ‏2، ص 917.

[5]. تميمي سمعانى، عبد الكريم بن محمد، الأنساب، تحقيق: معلمى يمانى، عبد الرحمن بن يحيى، ص 361.

[6]. ذهبی، شمس الدين محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام، ج 27، ص 44.

[7]. همان، ج ‏21، ص 122.

[8]. زرکلی، خیر الدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و  المستعربين و المستشرقين، ج 1، ص 54.

[9]. همان،ص 48.

[10]. تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، ج ‏29، ص 315.

[11]. همان، ج 46، ص 14.

[12]. همان، ج 51، ص 25.

[13]. همان، ج 50، ص 36.

[14]. همان، ج‏ 33، ص 329؛ عكري حنبلي دمشقي، ابن العماد شهاب الدين، شذرات الذهب في اخبار من ذهب، تحقيق: الأرناؤوط، ج 5، ص 395.

[15]. حسينى تهرانى، ‏سيد محمد حسين، ‏امام شناس، ج ‏16-17، ص 598.