برهان اجماع عام

اندیشمندان غربی یکی از براهین اثبات وجود خدا را «برهان اجماع عام» نامیده اند. برخی از تقریرهای این برهان، بیانگر فطری بودن خداشناسی یا خداگرایی است؛ بنابراین به همان برهان فطرت باز می گردد. تقریرهای دیگری نیز از این برهان می توان یافت که با عنوان «اجماع عام» تناسب بیشتری دارند و به جای فطری بودن، بر همگانی بودن خداشناسی یا خداگرایی تأکید می ورزند. هر چند امر فطری قاعدتاً همگانی است، اما قوام برهان فطرت به اتفاق نظر عمومی نیست. بر این اساس، حتی کسی که به دور از اجتماع؛ مثلا در یک غار زندگی می کند، نیز می تواند از برهان فطرت بهره ببرد.

یکی از تقریرهای برهان اجماع بر مقدمات زیر استوار است:

الف. در طول تاریخ، اعتقاد به خدا امری همگانی بوده است.

ب. این اعتقاد از فرمان قطعی عقل سرچشمه گرفته است (اگر ندای عقل روشن و قطعی نبود، آدمیان به سادگی چنین اعتقادی را نمی پذیرفتند؛ زیرا انسان آزادی را بر سرسپردگی ترجیح می دهد).

ج. اگر همه انسان ها را در این اعتقاد بر خطا بدانیم، حجیت عقل را زیر سؤال برده و به شکاکیت افراطی روی آورده ایم.[1]

[1]. برگرفته از یوسفیان، حسن، کلام جدید، ص 97، به نقل از پل ادواردز، برهان های اجماع عام، در: خدا در فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، ص 143.