ایران و علم و دین

ایران کشوری است که از دیر باز مهد علم و دین بوده است. اگر به آثاری که از گذشته های بسیار دور به دست آمده، توجه شود، این مطلب کاملا قابل اثبات است. دقّت در کاوش های باستان شناسی، آثار باقی مانده از بزرگان علم و ادب ایران، که به وفور در کتابخانه های بزرگ دنیا موجود است، بیان­گر این واقعیت است که ایران جایگاه رفیع پرورش دانشمندان و دانش پژوهان بزرگ بوده است. همچنین قابل ذکر است اهمیتی که ایرانیان به علم و دانش داده اند، منحصر به بعد از اسلام نیست؛ بلکه قبل از اسلام و از گذشته های بسیار دور نیز چنین بوده، ولی بعد از اسلام به اوج رسیده تا جایی که در تمامی علوم عقلی، نقلی و تجربی حضور ایرانیان را به صورت پررنگ می توان مشاهده کرد.

در تأیید این سخن به حدیثی که از پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) نقل شده،  اشاره می شود: آن حضرت هنگامی که آیاتی از قرآن در نکوهش قوم عرب، در زمینه عدم ثبات و پایداری در ایمان، و تهدید به جایگزینی قوم دیگر به جای آنها، برای پذیرش ایمان نازل شده، مانند این آیه شریفه: «اگر شما از پذیرش اين دین روی بگردانید، خداوند قوم ديگرى را به جای شما می آورد كه مثل شما نیستند».[1] و نیز این آیه «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هر كس از شما از آيين خود باز گردد خداوند در آينده جمعيتى را مى‏آورد كه آنها را دوست دارد و آنها نيز خدا را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع، و در برابر كافران نيرومند و شكست ناپذيرند، مردانى كه در راه خدا جهاد مى‏كنند و هرگز از سرزنش كنندگان هراسى به خود راه نمى‏دهند»[2]. اصحاب از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند: اين گروهى كه خداوند در اين آيات به آنها اشاره كرده كيانند؟! در اين هنگام که سلمان در کنار پيامبر (ص) بود، پیامبر (ص) دست بر پا و طبق روايتى بر شانه سلمان زد و فرمود: «منظور اين مرد و قوم او است، سوگند به آن كس كه جانم به دست او است، اگر ايمان در ثريا باشد گروهى از مردان فارس آن را به دست مى‏آورند».[3]

در پایان، تذکر این نکته خالی از فایده نیست که روایات زیاد دیگری در تفسیر آیه 54 سوره مائده و آیه 38 سوره محمد (ص)، داریم که در آنها به جای کلمه «علم» کلمه «دین» یا «ایمان» آمده است.