اولین نائب خاص امام زمان (علیه السلام)

غيبت صغرى (غيبت كوتاه) امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از سال 260 هجرى آغاز و تا سال 329 هجرى به طول انجاميد. در اين دوران چهار نفر از خواص ياران و شيعيان امام زمان (علیه السلام)، به عنوان وكيل و نايب خاص آن حضرت، عهده دار رتق و فتق امور ایشان و واسطه در رد و بدل کردن سؤالات، پاسخ ها، وجوهات شرعی، و توقیعات بین امام (علیه السلام) و شیعیان بودند. نخستین نائب خاص امام زمان (علیه السلام) در این دوره، جناب عثمان بن سعيد عمری است.[1] سایر نواب به ترتیب عبارتند از: ابو جعفر محمد بن عثمان عمرى‏؛ ابو القاسم حسين بن روح نوبخت‏؛ و ابو الحسن على بن محمد سيمرى.[2]

عثمان بن سعید در زمان امام حسن عسکری (علیه السلام) در سامرا اقامت داشت. در آن زمان سامرا پايتخت و مقر لشكريان سلسله عباسى بود كه از آغاز با ائمه (علیهم السلام) مخالفت مى‏كردند. پس از شهادت امام يازدهم (علیه السلام)، نخستين سفير امام زمان (علیه السلام)، ديگر دليلى براى اقامت در سامرا نداشت؛ زیرا وی ترجیح می داد فعاليت‌هاى سازمان وکالت را به دور از چشم مقامات دولتى در پايتخت رهبرى كند. بنابراين، وى به بغداد مهاجرت كرد و در آن جا، منطقه كرخ (محل سكونت شيعيان) را مركز رهبرى سازمان اماميه قرار داد. عثمان به عنوان تقيه مى‏كوشيد خود را از بازرسی‌هاى رژيم عباسى دور نگه دارد، بدين ترتيب كه در هيچ مجادله و بحث آشكار مذهبى يا سياسى درگير نمى‏شد. او خود را به صورت كره و روغن فروش (سمان) در مى‏آورد و وجوهات را در كيسه روغن براى امام مى‏برد لذا لقب زيّات يا سمّان يافت.[3]

[1]. جاسم، حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه: آیت اللّهی، سید محمد تقی، ص ۱۵۵ و ۱۵۶.

[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مصحح: جمعى از محققان‏، ج ‏51، ص 344؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار ج 13 (مهدى موعود)، ترجمه: دوانی، علی، ص  669 و 690.

[3]. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص 149.