اهل سنت و عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در غیر مورد وحی

در ابتدا بیان این مقدمه لازم به نظر می رسد که، در مورد عصمت پیامبر در کتب اهل سنت؛ مانند تنزیه الانبیاء فخر رازی،[1] در چهار مورد بحث شده است:

1. آن چه مربوط به عقاید و اعتقادات پیامبر است. در این مورد همۀ مذاهب اسلام اتفاق نظر دارند که پیامبر در اعتقاد و عقیده خودش معصوم است و خطا نمی کند.

2. آن چه مربوط به شریعت و احکام و دستورات الهی است. در این مورد هم اجماع همۀ مذاهب اسلامی این است که پیامبر (صلی الله علیه و آله)خطا نمی‌کند نه به طور عمدی و نه به طور سهوی و علت آن هم این است که اگر احتمال اشتباه و خطا در این مورد داده شود اعتماد به پیامبر از بین می رود؛ زیرا ما باید مطمئن شویم که حرف پیامبر همان حرف خدا است تا با خیال راحت از او اطاعت کنیم.

3. آن چه مربوط به فتاوای پیامبر است. در این مورد هم اجماع وجود دارد که خطای عمدی وجود ندارد، ولی در مورد خطای سهوی اختلاف نظر وجود دارد و برخی آن را جایز می دانند.

4. آن چه مربوط به افعال و احوال حضرت است؛ یعنی غیر از مورد دریافت و ابلاغ وحی،در این جا پنج نظر وجود دارد:

الف) مذهب اشاعره حشویه؛ انجام گناه کبیره و  صغیره را بر پیامبر جایز می دانند، به غیر از کفر و دروغ یعنی عصمت را لازم نمی دانند.

ب) قول اکثر معتزله؛ گناه کبیره عمدی را جایز نمی دانند، اما ارتکاب صغایر جایز است، به شرطی که برای مردم تنفر از پیامبر ایجاد نشود.

بله ابو علی جبائی می گوید: صدور هر گناهی به سبیل خطا و غیر عمد جایز است.

و نظّام نیز بر این باور است که هیچ گناهی جایز نیست، اما سهو و نسیان جایز است.

ج) مذهب شیعه ؛هیچ گناه و اشتباه و خطایی را در مورد پیامبر و امام در هیچ حالی روا نمی دارد.

فخر رازی بعد از بیان این موارد، پانزده دلیل هم بر وجوب عصمت پیامبر می آورد که برخی عقلی محض و برخی هم همراه با آیات قرآن است که در این جا از بیان آنها صرف نظر کرده بلکه تنها شما را به منابع آنها در این زمینه ارجاع می دهیم.[2]

بنابراین با توجه به عقاید آنها که از منابع معتبرشان استفاده می شود، باید گفت در مورد غیر از دریافت وحی و ابلاغ آن، اهل سنت قائل به عصمت پیامبر نیستد، تا ما دنبال دلیل باشیم، بلکه آنها فقط اتفاق نظرشان در مورد دریافت و ابلاغ وحی است که عصمت را برای پیامبر لازم می دانند و علت آن هم همان طور که ذکر شد این است که ما باید اعتماد کنیم که هر چه پیامبر می گوید درست است و وحی الاهی را درست دریافت کرده و درست هم به ما می رساند.[3]

البته برخی از اهل سنت هم هستند که معتقد به وجوب عصمت پیامبر از گناهان کبیره و صغیره ای که موجب تنفر مردم باشد هستند، چه قبل از بعثت پیامبر و چه بعد از بعثت پیامبر. [4]

در این مسئله فقط مذهب شیعه است که عصمت را در همه حالات برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) لازم می دانند.

برای توضیح بیشتر مراجعه کنید به کتاب؛

1. أضواء البيان، محمد الأمين الشنقيطي، ج 4، ص 188.

2. شرح مواقف، قاضی عضد ایجی.