اهل بیت (علیهم السلام) در نظر اهل سنت

واژۀ “اهل البیت” دو بار در قرآن کریم ذکر شده است. یک بار برای خاندان ابراهیم (ع) [1] و دیگری در آیۀ تطهیر[2]. در آیه تطهیر، خداوند از ارادۀ خود بر تطهیر اهل البیت، خبر می دهد. در طول تاریخ این آیه از جنبه های مختلف مورد بررسی دانشمندان علوم اسلامی قرار گرفته است که یکی از این جنبه ها و زوایا، تعیین مصداق برای اهل بیت است. اصولا چند نظریه در این باره وجود دارد که مفسران شیعه با توجه به کثرت روایات موجود، مصداق اهل بیت را پیامبر (ص)، حضرت علی، زهرا، امام حسن و امام حسین (ع) [3] و فرزندان معصوم ایشان می دانند.[4] اما اهل سنت در باره مصادیق اهل بیت چند نظریه را مطرح کرده اند:

1. منظور فقط همسران پیامبر (ص) است.

2. منظور همسران پیامبر و حضرت علی، زهرا، امام حسن و امام حسین ( ع) است.

3. منظور كسانى است كه در عرف، جزء خاندان آن جناب به شمار مى‏روند، چه همسرانش، و چه خويشاوندان و نزديكانش، يعنى آل عباس، آل عقيل، آل جعفر، و آل على.

4. منظور اهل بيت الحرام است‏.

5. منظور اهل مسجد رسول خدا (ص) است‏.[5]

نظریۀ 3 و 4 و 5 در میان اهل سنت طرفداران چندانی ندارد و این سه نظریه را اکثراً مطرح نکرده اند. در مورد نظریۀ اول به گفتاری از عکرمه استناد می کنند که در بازار فریاد می زد و می گفت: منظور از اهل بیت، فقط زنان پیامبر (ص) است.[6] این نظریه از طرف مفسران اهل سنت مورد پذیرش واقع نشد،[7] اضافه بر این که این، یا کلام عکرمه است و یا او از ابن عباس نقل کرده است و در کتاب های تفسیری این کلام عکرمه به رسول خدا (ص) متصل نشده و از ایشان نقل نشده است.

تقریباً همۀ تفاسیر اهل سنت در کنار بیان نظریات دیگر در شأن نزول این آیه، روایاتی نقل کرده اند که اهل بیت (ع) را پیامبر (ص)، حضرت علی، حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین (ع) می دانند. آنان روایت مشهور ام سلمه، آل کساء( عبا) و .. را نقل کرده اند. بنابراین همۀ آنان، پنج تن آل عبا را جزو اهل بیت (ع) می دانند.[8] برای نمونه به برخی از تفاسیر اهل سنت که به این روایات یا مضمون آنها اشاره کرده و قبول کرده اند اشاره می شود:

1 . تفسیر فخر رازی (مفاتيح الغيب)، ج ‏25 ، ص 168، در بحث از آیۀ تطهیر.

2. تفسیر ابن أبي حاتم (تفسير القرآن العظيم)، ج ‏9، ص 3132، در بحث از آیۀ تطهیر.

3. تفسیر نظام الدین نیشابوری (تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان)، ج ‏5 ، ص 460، در بحث از آیۀ تطهیر.

4. تفسیر محمد بن جریر طبری (جامع البيان في تفسير القرآن)، ج ‏22، ص 5، در بحث از آیۀ تطهیر.

5. تفسیر حسکانی (شواهد التنزيل لقواعد التفضيل)، ج ‏2، ص 18، در بحث از آیۀ تطهیر، وی احادیث موجود در کتب اهل سنت را در این باره به خوبی جمع آوری کرده است.

6. تفسیر سیوطی (الدر المنثور في تفسير المأثور)، ج ‏5، ص 198،در بحث از آیۀ تطهیر.

7. تفسیر ابن جوزی (زاد المسير في علم التفسير)، ج ‏3، ص 462،در بحث از آیۀ تطهیر.

8. تفسیر ابن عطیة ( المحرر الوجيز)، ج 5، ص 308، در بحث از آیۀ تطهیر.

9. تفسیر بیضاوی ( أنوار التنزيل وأسرار التأويل)، ج 5، ص 12، در بحث از آیۀ تطهیر.

10. تفسیر محيي السنة، أبو محمد الحسين بن مسعود البغوي (معالم التنزیل)، ج 6، ص 350، در بحث از آیۀ تطهیر.