انقراض ‏حکومت آل‌بویه

حکومت آل‌بویه که با همکاری سه برادر از نسل بویه، در فارس و بغداد و سایر مناطق در سال 321 هجری قمری تشکیل شد،‌ با وجود اقتدار حکمرانان نخستین دولت آل‌بویه و ارائه خدمات متعدد رفاهی و مذهبی، بر اثر بروز برخی عوامل، نتوانست عمری دراز داشته باشد. سلطنت آل‌بویه در زمان عضد الدوله (پسر رکن الدوله) به اوج قدرت و عظمت رسید و از آن پس، روی به انحطاط نهاد. این سلسله سرانجام در سال 448 قمری با ورود طغرل سلجوقی به بغداد، و یک سال بعد با تصرف شیراز به دست قوم شبانکاره، به طور کامل منقرض شد.[1]

درباره عوامل ضعف و سقوط آل‌بویه گفته شده:

1. آن چه در آغاز موجب قدرت و عظمت حکومت آل‌بویه بود، رعایت سنت کدخدامنشی و اطاعت از بزرگان خاندان بود که این امر پس از مرگ رکن‌الدوله به تدریج ارزش و اهمیت خود را از دست داد و سبب بروز جنگ‌های داخلی میان خاندان آل‌بویه گردید.
2. پراکندگی متصرفات آل‌بویه و تقسیم مملکت به دست شاهزادگان.
3. فروش مناصب مهم حکومتی؛ از جمله پست وزارت که نتیجه این عملکرد تعویض وزرا در مدت زمان کوتاه بود.
4. تفاوت‌های قومی و فرهنگی و اختلاف در میان سپاهیان آل‌بویه که بیشتر از نژاد ترک و دیلم بودند و همواره بر سر مسائل مالی و کسب جایگاه برتر در رقابت و کشمکش بودند.
5. هرج و مرج در مناطق مختلف به خصوص بغداد که در واقع مرکز حکومت به شمار می‌رفت. گرانی و اختلافات مذهبی میان شیعه و سنی از جمله دلایل هرج و مرج و عدم امنیت در بغداد به شمار می‌رفت.[2]

[1]. محمدی، فاطمه، سیر تاریخی حکومت آل‌بویه، فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش، شماره 30 (ویژه تاریخ اسلام)، ص 150؛ فقیهی، علی اصغر، آل بویه نخستین سلسله قدرتمند شیعه با نموداری از زندگی مردم آن عصر، ص 85 – 88.

[2]. سیر تاریخی حکومت آل‌بویه، ص 169 و 170.