انسان برترین مخلوق

انسان موجودی است که خلقتش در زیباترین شکل و هیئت صورت پذیرفت؛ و به همین جهت تاج کرامت بر سر وی نهاده شد و برتری او بر بسیاری از موجودات جهان هستی اعلام شد.

قرآن کریم از یک طرف در باره جایگاه انسان در عالم هستی می فرماید: “به تحقيق ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و مورد لطف و كرامت قرار داديم. در خشكى و دريا براى آنها وسايل حمل و نقل فراهم کرديم و براى آنها روزى هاى حلال و پاكيزه نصيب نموديم و آنها را بر بسيارى از مخلوقات خويش برترى دادیم”.[1]

این آیه برتری بی چون و چرای انسان را بر بسیاری از مخلوقات می رساند.

هرچند بشر از طریق علوم ظاهری احاطه به تمام انواع موجودات ندارد، ولی از طریق وحی و اخبار غیبی اولیای الاهی، می تواند اطلاعاتی از انواع موجودات و موقعیت و درجۀ وجودی انسان، کسب کند؛ عبدالله بن سنان می گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم ملائکه بالاتر هستند یا فرزندان آدم؟ آن حضرت در جواب، سخن امیرالمؤمنین علی (ع) را نقل فرمود: “خداوند در فرشتگان عقل بدون شهوت قرار داد و در حیوان شهوت بدون عقل و در انسان عقل همراه با شهوت؛ پس اگر عقل انسان بر شهوتش پیروز گردد او از ملائکه برتر است و اگر شهوتش بر عقل او پیروز گردد او از حیوان فروتر و پست تر است”.[2]

آنچه از مجموع آیات و روایات دربارۀ خلقت انسان استفاده می شود برتری و شرافت انسان بر تمام موجودات زمینی و سماوی است. این به جهت ویژگی هایی است که انسان از آنها برخوردار است که در ذیل اشاره ای به آن خواهیم داشت:

1. اوّلین ویژگی و شاخصۀ انسان، برخورداری وی از روح الاهی است و این ویژگی مختص انسان است و بس: “چون آفرینشش را به پایان بردم و از روح خود در آن دمیدم…”.[3]

2. به سجده افتادن فرشتگان در برابر انسان: “و … هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده و خضوع کنید، همگی سجده کردند، جز …”.[4]

3. خلافت و جانشینی خدا در روی زمین از دیگر ویژگی هایی است که انسان را از سایر موجودات هستی اعم از ملائکه، جن و … ممتاز می کند: “به یاد آور آن گاه که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روی زمین جانشین قرار خواهم داد…”.[5]

4. یکی دیگر از ویژگی های انسان این است که وی هدف اصلی خلقت است. در حقیقت خلقت موجودات دیگر برای انسان و به جهت استفاده و بهره­وری انسان است: “و آنچه در زمین و آسمان ها است تمام را مسخر شما گردانید”.[6] “ای پسر آدم من موجودات را برای تو خلق کردم و تو را برای خودم”.[7] این شاید بدان جهت باشد که انسان آن توان را دارد که از پست ترین عالم یعنی عالم ناسوت و طبیعت سیر کند تا به بالاترین مرحلۀ رشد که فنای فی الله است، برسد و این ویژگی فقط از آن انسان است.

5. وجود خلاصۀ خلقت و عصارۀ هستی، حضرت محمد (ص) در میان انسان های کنونی، بهترین دلیل بر شرافت و برتری انسان بر سایر موجودات اعم از فرشتگان، جن و … است.

با توجه به این توضیحات، روشن می شود که انسان در کل عالم هستی اشرف مخلوقات است، اما امکان خلق موجودی شریف تر از انسان هرچند امتناع ذاتی ندارد، ولی بعید به نظر می رسد.