انسان از دیدگاه اخلاق اسلامی

عالمان اخلاق بر این باورند که انسان معجونی از نیروهای مختلف است؛ که از میان آنها چهار نیروی عقل، شهوت، غضب و وهم بر نیروهای دیگر تسلّط دارند و آنها را تحت فرمان خود قرار می دهند.[1] صدر المتألهین از دیدگاه اخلاقی در مورد تضاد صفات انسانی و مراحل پیدایش آنها می گوید: باطن انسان معجونی از نیروهایی است كه دارای صفات متضاد هستند؛ بعضی به صفات چارپایان و بعضی به صفات درندگان و بعضی به صفات شیاطین و بعضی به صفات فرشتگان هستند. از صفت چارپایگی شهوت و شكمبارگی و حرص و فجور؛ و از صفت درندگی، حسادت و دشمنی و كینه؛ و از صفت شیطانی، نیرنگ، فریب، تکبر، مقام دوستی، افتخار و برتری جویی؛ و از صفت فرشتگی، علم و پاكی صادر می شود؛ و ریشۀ همۀ اخلاق و صفات روحی انسان، این چهار چیز هستند كه خمیره و سرشت باطن انسان اند و جز از طریق نور هدایت شرع و عقل، رهایی از ظلمت آن سه (صفت چارپایان، درندگان و شیاطین) امكان ندارد.^[2]