امام سجاد (زین العابدین) (عليه السّلام) و مروان بن حکم‏

از جمله افرادی که در زمان امامت امام سجاد (علیه السّلام) حکومت کرده اند، مروان بن حکم است. با كناره گيرى معاوية بن يزيد از خلافت و مرگ زودرس وى، مى رفت تا مركب خلافت از دام فرزندان اميه آزاد شود. ولى امويان كه در دوره معاويه بن ابى سفيان و فرزندش يزيد، پُست هاى كليدى حكومت را در اختيار داشتند و در پرتو حاكميت آن دو، به سرورى و ثروت دست يافته بودند، هرگز حاضر نمى شدند كه خلافت را به آسانى از دست بدهند. از اين رو، مروان بن حكم ابى العاص، كه در گذشته و در زمان عثمان و معاويه نيز دستى در سياستگزاری داشت و از سوى ديگر عنصرى اموى به شمار مى آمد و در نياكان با فرزندان ابوسفيان اشتراک نَسَبى داشت، گام پيش نهاد تا مركب خلافت را در اختيار گيرد.

مروان از منطقه جابيه[1] كه در شمال حوارن[2] واقع شده، تلاش خود را آغاز كرد و مردم آن سامان را به بیعت خود فرا خواند. اما علی رغم اندک بودن دوران حكومت مروان، تلاش هاى او در اين مقطع در تداوم سلطه امويان بر جامعه اسلامى بسيار مؤثر بود. مروان با همين تلاش ها، بنيان حكومت مروانيان را پى نهاد و فرزندش عبدالملک كار او را تكميل و بناى حاكميت مروانيان را براى مدت ها تثبيت نمود.[3] چنان كه مورخان ثبت كرده اند، مجموع دوران حكومت وى حدود ده ماه بوده است.[4] وی در رمضان سال 65 هجرى قمری در سن 63 و بنابر قولی در 64 و بنابر قول دیگری در 68 سالگى مرد.[5]

به نظر می آيد كه مروان در اين مدت كوتاه عملا فرصت نداشته در برابر مخالفان به ويژه امام سجاد (عليه السلام) و هاشميان موضعى حاد و عكس العملى قابل توجه اتخاذ كند.

[1]. جابيه در نواحى شام و نزديك به تپه هاى جولان قرار داد.

[2]. حواران منطقه وسيعى است كه شامل روستاهاى بسيار مى باشد و در سمت قبله دمشق واقع شده است.

[3]. مسعودی، على بن الحسين، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق: داغر، اسعد، ج 3، ص 88.

[4]. ابن قتيبة، عبد الله بن مسلم، المعارف، تحقيق: عكاشة، ثروت، ص 354.

[5]. ابن عبد البر، يوسف بن عبد الله، الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق: البجاوى، على محمد، ج 3، ص 1389.