امام حسن (علیه السّلام) سید جوانان بهشت

اولیای الهی که امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) از برجستگان آنان می باشند، همگی از شرافت خاصی نسبت به دیگر بهشتیان برخوردارند و بدین اعتبار می توان تمام آنان را سید و بزرگ بهشتیان دانست، اما گاهی ویژگی هایی در برخی از این مقربان درگاه الهی وجود دارد که جنبه ای خاص از سیادت آنان را برجسته می سازد.

اگر به فاطمه زهرا(سلام الله علیها) “سیدة نساء اهل الجنة” گفته می شود و اگر امام چهارم(علیه السلام) با لقب “سید العابدین” و “سید الساجدین” شناخته می شود، این بدان معنا نیست که فاطمه (سلام الله علیها) بر مردان و امام سجاد بر غیر عابدان و ساجدان سیادتی ندارند، بلکه به دلیل ویژگی زن بودن حضرت زهرا (سلام الله علیها) و دل مشغولی امام چهارم(علیه السلام) به عبادت و سجده در زمانی که دشمن، او را از دیگر فعالیت های اجتماعی محروم کرده بود، آنان مستحق داشتن چنین القابی شدند.

بر این اساس، نمی توان این پرسش را مطرح کرد که آیا تنها امام سجاد(علیه السلام) است که به دلیل داشتن چنین القابی، بر تمام ساجدان و عابدان، سیادت و سروری دارد و حتی اجدادش رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امیر المؤمنین(علیه السلام) نیز از داشتن چنین سیادتی محروم می باشند؟!

سیادت و برتری حسنین (علیهما السلام) نسبت به جوانان اهل بهشت نیز از این دیدگاه توجیه پذیر است؛ چون این بزرگواران در اوائل ظهور اسلام متولد شده و نوجوانی و جوانی آنها مصادف با جوانی اسلام بوده و در میان مسلمانان چه در زمان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و چه بعد از آن، هیچ کودک، جوان و نوجوانی به اندازۀ آنها از احترام برخوردار نبوده و تقوا و شخصیت آنان قابل مقایسه با دیگر جوانان نبود، چنین لقب شایسته ای بر آنان نهاده شد و گرنه، آنان هم سرور جوانان بهشتی اند و هم سرور بزرگسالان و پیرانشان.

در راستای آن چه بیان شد، به دو روایت اشاره می کنیم:

1. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّه(علیه السّلام): “زُورُوا قَبْرَ الْحُسَيْنِ (علیه السّلام) وَ لَا تَجْفُوهُ فَإِنَّهُ سَيِّدُ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْخَلْقِ وَ سَيِّدُ شَبَابِ الشُّهَدَاء”.[1]

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: به زیارت قبر حسین(علیه السلام) بشتابید و در حق او جفا نکنید؛ زیرا او سید جوانان بهشتی تمام جهانیان است و او سید شهیدان جوان است.

در این روایت، علاوه بر سید شهیدان (سید الشهداء) که لقب مشهور امام حسین(علیه السلام) می باشد و با این که حضرتش هنگام شهادت در سن میان سالی بودند، لقب دیگری با عنوان “سید شهیدان جوان” نیز برای ایشان به کار گرفته شده است که شاید اشاره به فضیلت شهیدان جوان داشته باشد که این امام بزرگوار، عنایت ویژه ای نسبت به آنان دارد.

2. امام علی(علیه السلام) به نقل از پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند که فرشته ای نزدم آمده و عرضه داشت که ای محمد! …..و آن دو فرزند (حسنین (علیهما السّلام) در دنیا دو بزرگوارند و به زودی سرور جوانان و پیران بهشت خواهند شد و … . [2]

در این روایت، هم اشاره به جوانان بهشتی شده و هم پیران آن، اما با توجه به اصل پذیرفته شده ای که در بهشت، پیر و کهن سالی وجود ندارد، در یک جمع بندی باید گفت که این دو نوادۀ پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بر تمام بهشتیان سروری دارند، اما این سیادت و برتری در مورد آن دسته از بهشتیانی که هنگام جوانی به شهادت رسیده و یا وفات کرده اند، نمود و جلوۀ بیشتری خواهد داشت. چنین بیانی، منافات با جوان بودن تمام بهشتیان ندارد و منظور از پیران اهل جنت پیرانی هستند که در دنیا در سن پیری وفات یافته یا به شهادت رسیده اند.

با توجه به این حدیث، آیا حسنین(علیهما السلام) بر پیامبران و امامان دیگر نیز سروری و سیادت دارند که پاسخ آن را در این نکته می توان خلاصه کرد که هر سخنی را می توان دارای استثنائاتی دانست که گاه این استثنائات در داخل همان سخن بیان می شوند و گاه به دلیل وضوح و روشنی، نیازی به بیان آن نبوده و مخاطبان باید با توجه به قرائن و شواهد، متوجه آن شوند.

بر این اساس، آن چه مطمئناً از این روایت برداشت می شود، سروری این دو امام بر عموم بهشتیان است و نه افرادی چون پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، امیر المؤمنین(علیه السلام)، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و … .

در این راستا، به روایت ذیل که در موردی مشابه بیان شده اشاره می کنیم:

مردی خدمت امام صادق(علیه السلام) عرضه داشت که آیا پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مورد ابوذر بیان نفرمود که او راست گوترین مردم است.

امام فرمود: بلی! آن مرد گفت پس پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)و امیر المؤمنین(علیه السلام) کجا هستند؟! امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) کجا هستند؟! (آیا ابوذر راست گوتر از آنها است؟) امام بعد از بیان سخنانی فرمودند که ما اهل بیت در این مقایسه جایی نداریم؛[3]

یعنی با توجه به قرائن و شواهد به خوبی می توان دریافت که راست گویی ابوذر با عموم مردم مقایسه شده و نه با اهل بیت (علیهم السلام)، گرچه در داخل متن روایت، چنین تفکیکی وجود ندارد.