اقدامات سید محسن امین

مرحوم سيد محسن امين از نظر منطق عملى اجتماعى و تأسيس مؤسسات اجتماعى مقام شامخى دارد.[1]

اين رهبر بزرگ دينى شيعى مذهب كه از مفاخر بزرگ عالم اسلام مى‏باشد، در بسيارى از كارها بايد سرمشق قرار بگيرد.[2]

در ادامه با برخی از اقدامات ایشان آشنا می‌شنویم.

1. روشنگری و آگاه‌سازی:

او که به‌چیزی جز نیک‌بختی مسلمانان نمی‌اندیشید، با همه توان برای از میان برداشتن سه عامل تیره‌روزی مؤمنان؛ یعنی ناآگاهی، تفرقه و کژروی‌ها به نورافشانی پرداخت. ایجاد مدرسه‌هایی برای آموزش و پرورش دختران و پسران، وقف زمین و ساختمان‌هایی برای پیشبرد اهداف آموزشی و چاپ و انتشار کتاب‌های ویژه این آموزش‌گاه‌ها، بخشی از تلاش‌های دانشور بیدار جبل عامل در زدودن زنگار ناآگاهی و جهل از جامعه‌ اسلامی به شمار می‌آید.

نگارش کتاب «لواعج الاشجان» درباره شهادت امام حسین (علیه‌السلام) و نیز مجموعه پرارزش «المجالس السنیه» در مناقب و مصائب معصومان پاک (علیهم السلام)، گوشه‌ای از کوشش‌های وی در از میان برداشتن کژروی‌های موجود در برگزاری عزای پیشوایان پاک به ویژه حضرت امام حسین (علیه السلام) شمرده می‌شود.

البته آن بزرگوار به این بسنده نکرده، با نوشتن رساله «التنزیه» ضربه‌ای اساسی به پیکر کژاندیشان ناآگاه وارد ساخت.

2. مرجع وحدت و استقلال:

با فروکش کردن شعله‌های نبرد جهانی دوم و اشغال سرزمین‌های اسلامی از سوی فرانسه و انگلیس، سید محسن امین به‌عنوان مرجع مسلمانان منطقه، به تأیید، تقویت و هدایت نیروهای استقلال طلب پرداخت.

در این زمان،‌ فرانسویان در نخستین اقدام، پاشیدن بذرهای تفرقه را تنها راه مقابله با مسلمانان یافتند، البته این امر با مهارتی ویژه انجام می‌شد. برای مثال؛ قانون ضداسلامی وضع می‌کردند و چون با مخالفت دانشمندان دینی و مردم روبرو می‌شدند، اهل سنت را از اجرای آن معاف می‌ساختند. بدین‌ترتیب راه دو گروه مسلمان از یک‌دیگر جدا می‌شد. سید محسن در برابر این نقشه پلید ایستادگی کرده، با اقدام‌های خویش آن‌را بی‌اثر می‌ساخت. او برای این‌که نشان دهد میان شیعه و سنی فاصله‌ای نیست، در مدرسه علویه که خود بنیاد نهاده بود، از استادان شیعه و سنی یکسان بهره‌می‌برد.

وحدت در این مدرسه چنان بود که علی قضمانی – دانش آموز اهل سنت – به‌عنوان مؤذن انتخاب شده، هر روز به روش برادران اهل سنت در مدرسه اذان می‌گفت. مرجع کهن‌سال شیعه خود را پدر مهربان برای همه مسلمانان و بلکه همه انسان‌ها به‌شمار می‌آورد و درگیری میان آنان را شایسته مقام انسانیت نمی‌دانست.

کردار و گفتار مرجع بزرگ مسلمانان جبل عامل سبب شد که استعمار هرگز نتواند نقشه اختلاف میان برادران مسلمان را پیاده کند. البته آن مرد الهی تنها بدین‌مقدار بسنده نکرده، با سخنان روشن‌گرانه خویش مردم را به سوی استقلال و رهایی از بند بیگانگان فرامی‌خواند. کارگزاران فرانسوی که وجود دانشمند پرنفوذی چون سید محسن را در صفوف مردم به سود خویش نمی‌دیدند، بر آن شدند تا با سپردن مقام «رئیس علمای شیعه در سوریه و لبنان» بدان بزرگوار، وی را به‌خویش نزدیک ساخته، فعالیت‌هایش را تحت کنترل قرار دهند، اما سید از پذیرش پیشنهاد افسر فرانسوی سرباز زده، فرمود: من از سوی خداوند وظیفه‌ای که یادآوری کردید، به‌عهده دارم و کسی که از سوی پروردگار وظیفه‌ای را به‌عهده گرفته، ممکن نیست از سوی فرمانده شما نیز بدان گمارده شود. پس به‌خاطر اعتمادی که فرمانده به‌من نشان داد، تشکرم را به‌وی ابلاغ کن و بگو خداوند به‌یاری قناعت، مرا از خانه خوب، اتومبیل ویژه، مقام والا و همه آن چه پیشنهاد کردید، بی‌نیاز ساخته است، البته مرجع بزرگ مسلمانان و سوریه هرگز به نجات کشور و مردمی خاص نمی‌اندیشید. در نگاه آسمانی وی، همه کشورهای اسلامی وطن شمرده می‌شدند و همه ساکنان آن برادران یک‌دیگر به‌شمار می‌آمدند؛ بنابراین هنگامی‌که فلسطین به‌وسیله‌ بریتانیا اشغال شد و مردمش تحت فشار قرار گرفتند، قدرتمندانه به‌میدان مبارزه گام نهاد و مردم را به دفاع از آن فراخواند.

ناگفته پیدا است که تلاش‌های خستگی‌ناپذیر سید محسن امین در از میان برداشتن اختلاف‌ها و پیش‌گیری از تفرقه مسلمانان به زمانی خاص محدود نبود. آن بزرگوار پس از استقلال سوریه نیز بر وحدت، ارج بسیار می‌نهاد و هیچ چیز را با این گوهر رهایی‌بخش معاوضه نمی‌کرد. برای مثال؛ هنگامی‌که دولت سوریه قانون انتخابات را تصویب کرد، در اطلاعیه‌ای اعلام داشت که تعدادی از کرسی‌های مجلس را در اختیار اهل سنت و بقیه را در اختیار اقلیت‌های مذهبی قرار داده‌است. مرجع بزرگ شیعه، در برابر این قانون که آشکارا شیعه را از برادران اهل سنت جدا ساخته و در گروه اقلیت‌ها قرار می‌داد، ایستادگی کرد و در نامه‌ای به سران دمشق یادآور شد که شیعه همه مسلمانان را یک گروه می‌داند و هرگز خود را از برادران اهل سنت جدا نمی‌شمارد. بدین‌ترتیب حکومت قانون را اصلاح کرد و شیعه و سنی را در یک گروه جای داد. مجموعه تلاش‌های آن فقیه وارسته در قبل و بعد از استقلال سوریه، دولت را بر آن داشت که نام محله زندگی آن آفتاب بی‌غروب را به محله‌ «امین» تغییر دهد.

آن بزرگوار در ۱۳۵۲ قمری. راه ایران پیش گرفت و ضمن زیارت امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام)، بخش‌هایی از کتاب نفیس اعیان الشیعه را نیز به پایان رساند.[3]

او هم‌چنین برای اعتلای فرهنگ جوانان شیعه مدارسی تأسیس کرد و خود به تألیف برخی کتاب‌های درسی اقدام نمود.[4]

سید محسن امین برای تأمین منابع تحقیق و تألیف به نقاطی چون سوریه، اردن، فلسطین، مصر، عراق و ایران سفر کرد.[5]

3. تلاش برای اصلاح شعایر دین:

سید محسن امین از پیش‌گامان اصلاح اندیشه شیعی در دوران معاصر به‌شمار می‌رود. او پس از بازگشت به جبل عامل، به اصلاح خرافات و نادرستی‌هایی در نقل تاریخ عاشورا و سوگواری‌ها پرداخت. وی در این مسیر کتاب‌هایی تألیف کرد تا جایگزین کتاب‌های رایج مقتل شود؛ کتاب‌هایی مانند:

الف) لواعج الأشجان في مقتل الامام الحسین.

ب) اصدق الاخبار في قصة الأخذ بالثار در شرح حالات توابین.

ج) الدر النضید في مراثی السبط الشهید.[6]

د) المجالس السنیة في مصائب و مناقب العترة النبویة.[7]

هـ) اقناع اللائم علی اقامة المآتم.[8]

[1]. مطهرى‏، مرتضى، مجموعه يادداشت‏هاى استاد مطهرى، ج ‏1، ص 254، ‏

[2]. مطهرى‏، مرتضى، مجموعه‏ آثار استاد شهيد مطهرى، ج ‏20، ص 158،

[3]. دانشنامه اسلامی (ویکی اهل بیت).

[4]. نک: مجله المجمع العلمی العربی، ص 619.

[5]. شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج 1، ص 247؛ فضل الله، هادی، السید محسن الامین، ص 166 – 168.

[6]. سابرینا، مروین،، ترجمه: امين، هيثم، تصحیح: جودت، فخرالدين، حرکة الاصلاح الشیعی، علماء جبل عامل و ادباؤه من نهایة الدولة العثمانیة الی بدایة استقلال لبنان، ص 301.

[7]. امین، سید محسن، المجالس السنیة في مناقب و مصائب العترة الطاهرة، ج 1، ص 7.

[8]. ر ک: حرکة الاصلاح الشیعی، ، ص 302، 304 و 308.