اعتقادات ابن تیمیه

گرچه ابن تیمیه علم کلام را آموخته بود، اما متکلمان را (به زعم خود) به دلیل وارد کردن برخی از مسائل مخالف قرآن به اصول دین و قرار دادن مردم در مسیر غیرصحیح، نقد کرده است.[1]

او ‌به تبعیت از اهل حدیث، صفات خبری؛ مانند قرار داشتن خدا بر عرش یا دست و صورت داشتن وی را بر معانی لغوی و ظاهری آن حمل کرده و هرگونه تأویل، تعطیل، تبدیل، تشبیه و تمثیل را جایز نمی‌داند و از مؤوِّله، (کسانی که قائل به تأویل در صفات خداوند هستند)، انتقاد کرده است.[2] وی توسل را جایز نمی‌داند و معتقد است در سیره صحابه چنین چیزی وجود نداشته است.[3]

وی افراد، گروه‌ها و مذاهب بسیاری را تکفیر کرده و از دین خارج می‌داند. فلاسفه، جهمیه، باطنیه، اسماعیلیه، شیعه اثناعشری و قدریه از گروه‌هایی هستند که ابن تیمیه آن‌ها را تکفیر کرده است.[4]

ابن تیمیه زیارت قبور، مشاهد و اماکن مقدس و بنای عمارت بر آن‌ها را به استناد احادیثی[5] بدعت می‌شمارد.

او اعتبار زیادی برای احادیث قائل بود و فقط محدثان را اهل نظر می‌دانست و در مقابل، عقل‌گرایان را مورد انتقاد قرار می‌داد.[6]

بر طبق نظر او پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) تمام قرآن را برای صحابه تفسیر کرده و با نقل صحابه، تابعین آن تفاسیر را جمع‌آوری کرده‌اند. بر اساس روش ابن تیمیه ابتدا قرآن به قرآن تفسیر می‌شود و در مرحله بعد باید به سنت نبوی و در نبود سنت نبوی به اقوال صحابه و در نهایت به تفاسیر تابعین رجوع شود.[7]

او فلاسفه را به چند دلیل تکفیر کرده است: از جمله اعتقاد به تعطیل نبوت و انکار معاد جسمانی.[8]

وی، شیعیان را منشأ همه فتنه‌ها در جهان اسلام معرفی می‌کرد و جنگ با آن‌ها را از جنگ با خوارج و مغولان مهم‌تر می‌دانست.[9]

برخی از عقاید ابن تیمیه:

1. صفات خبریه و گرایش به تجسیم؛ ابن تیمیه از یک سو، مدلول و مفاد ظاهری آیات و احادیث صفات خبریه را پذیرفته و تصریح می‌کند که خداوند در آسمان و بر عرش اسقرار دارد و از سوی دیگر، برای رهایی از اشکال تجسیم و تشبیه، یادآور می‌شود که کیفیت و چگونگی این صفات در خداوند برای ما معلوم نیست و نباید آن‌ها را با صفات خود مقایسه کرد.
2. تحریم سفر برای زیارت قبور صالحان.
3. تحريم نماز و دعا در كنار قبور اولياء.
4. تحریم توسل به پیامبران و صالحان و تبرک به قبور آن‌ها.[10]

[1]. ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموعة الفتاوی، ج ۱، ص ۱۶۰.

[2]. همان، ص ۴۵؛ 36؛ زهيري أبوالأشبال، حسن، شرح أصول اعتقاد أهل السنة للالکائی، ص ۱؛ سبحانی، جعفر، فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامی، ج ۱، ص ۲۱ و ۲۲.

[3]. مجموعة الفتاوی، ج ۱، ص ۱۴۸ و ۱۴۹.

[4]. مشعبی، عبدالمجید بن سالم، منهج ابن تیمیة فی مسألة التکفیر، ص ۳۵۱ – ۴۶۳.

[5]. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، الجنائز – ما یکره من إتخاذ المساجد علی القبور، ح ۱۲۴۴.

[6]. زریاب، عباس، «ابن تیمیه» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ص ۱۷۸.

[7]. برکة، ابراهیم خلیل، ابن تیمیه و جهوده فی التفسیر، ص ۱۲۷ – ۱۴۰.

[8]. منهج ابن تیمیة فی مسألة التکفیر، ص ۳۵۳ – ۳۶۳.

[9]. مجموعة الفتاوی، ج ۲۸، ص ۴۶۸ و ۴۸۹.

[10]. رضاپور، عبدالرحیم، رساله دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، 1397 ش.