اصل چهارم امامت

یکی از اصول دین از دیدگاه شیعیان امامت است و این در حالی است که اهل سنت آن را از فروع دین می‌داند. البته آیه یا روایتی در این مورد نیست که در آن نام و تعداد اصول یا فروع دین ذکر شده باشد، اما علمای دین از مجموعه آیات و روایات به این نتیجه رسیده‌اند که سه اصل توحید و نبوت و معاد که زیر بنای همه ادیان آسمانی هستند، اصول و پایه های دین اسلام شمرده می‌شوند. به همین دلیل آن‌ها را به طور خاص و جداگانه مطرح نموده، تقلید در اعتقاد به آن ها را جایز ندانسته و این موارد را به عنوان شاخص تعیین کننده مبانی فکری دین اسلام مطرح کرده‌اند.

با توجه به این که فرقه ها و گرایش های گوناگونی در دین اسلام به وجود آمد، لازم بود نگاه عمیق و دقیق اسلام که در قالب سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) تبیین شده، به عنوان اصول شاخص و متمایز اسلام معرفی شود، در نتیجه دو اصل امامت و عدل هم به این اصول ضمیمه شد، تا حدود تفکر دقیق اسلامی و شیعی را به خوبی روشن سازد.

امامت زیر مجموعه اصل نبوت قرار گرفته و به نوعی ادامه آن محسوب می شود، به علاوه مورد اعتقاد همه فرقه های اسلامی است، اما شیعه به امامت نگاهی خاص و متفاوت دارد. به همین خاطر در ضمن اصول اعتقادی خود از آن ها نام می برد، تا تصور نشود که به امامتی همانند دیگر فِرَق معتقد است. در واقع اصل امامت در عین اهمیت و جایگاهی که دارد، بیان­گر گرایش خاص شیعی در بین فرقه های اسلامی و نشان دهنده وجه تمایز شیعه با دیگر فرقه ها است. به همین خاطر در تفکر شیعی در ضمن اصول دین مطرح شده است.

شیعه معتقد است، هرگز قابل تصور نیست که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رحلت نماید، در حالی که کسی را جانشین خود قرار ندهد و سرپرستی برای اداره امور مسلمانان و گردانیدن چرخ جامعه اسلامی معرفی ننماید.[1] به اعتقاد شیعه، همان گونه که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) معصوم است، می بایست جانشینان او نیز از هرگونه معصیت و خطایی مصون باشند تا صلاحیت رهبری جامعه را بعد از آن حضرت داشته باشند. به تعبیر دیگر، شیعه بر این باور است که پیامبر اسلام، به امر و تعیین پروردگار به منظور حفظ و حراست دین خدا، جانشینانی را برای دوران بعد از خود معرفی و منصوب نموده است. از نگاه شیعه (با استفاده از آموزه های دینی) جانشینان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) دوازده نفر هستند که اوّلین آنان علی ابن ابی­‌طالب (علیه السلام) است که حتی گروهی از اهل سنت (گزوهی از معتزلی ها) به افضل بودن ایشان نسبت به سایر صحابه اتفاق نظر دارند.[2]

بعد از حضرت علی (علیه السلام) ده نفر دیگر از ائمه هدی (علیهم السلام) به امامت منصوب شدند و همگی در راه اسلام به شهادت رسیدند، تا این که در سال 260 هجری قمری، آخرین امام و حجت خداوند بر روی زمین؛ یعنی مهدی موعود (علیه السلام) و منجی عالم بشریت به امامت رسیدند و به اذن و مصلحت خداوند در غیبت به سر برده و به هنگام ظهور، جهان را پر از عدل و داد خواهند نمود.[3]

شیعه برای اثبات ادعای خویش به آیات و نصوص قطعی که از پیامبر اکرم (ص) به ایشان رسیده است استناد می­کند.