اسم و لقب مشهور فاطمه ام البنین

در میان عرب‌ها، كنیه همانند نام خانوادگی امروزی اهمیت داشته و دارد. زنان نیز مانند مردان، كنیه‌هایی داشتند كه گاه دامنه شهرت آن، از كنیه مردان فراتر می‌رفت؛ آن‌چنان كه فرزندان را به كنیه مادرشان می‌خواندند. ام البنین نیز به عنوان كنیه فاطمه بنت حزام انتخاب شد، اما چرا این كنیه برای ایشان برگزیده شد؟

در میان عرب آن زمان، چه در عصر جاهلیت و چه در زمان اسلام، رسم بود كه هرگاه زنی سه پسر یا بیش‌تر به‌دنیا می‌آورد، او را به این كنیه می خواندند. چون ام‌البنین چهار فرزند پسر داشت، او را ام البنین نامیدند. البته عرب ها رسم دیگری نیز داشتند كه در آغاز تولد نوزاد، وی را به كنیه‌ای نیكو می‌نامیدند و در واقع، تفأّل به خیر می زدند. چنان‌چه به زنان دیگری، كنیه ام‌الخیر یا ام‌الكرام داده‌اند. پس چون داشتن فرزندان و پسران بیش‌تر، مایه افتخار بوده است، به نظر می آید حضرت ام البنین از كودكی به این كنیه نامیده شده باشد. امروزه هرگاه نام ام البنین برده می شود، فاطمه ام‌البنین مادر عباس بن علی (علیه‌السلام) در ذهن‌ها مجسم می‌شود؛ یعنی كنیه ایشان در واقع جایگزین نام وی شده است.[1]

به هر حال، نام آن‌حضرت؛ فاطمه و كنیه‌اش ام‌البنین است.[2]

در گزارش دیگری چنین آمده است: هنگامی‌که ام‌البنین پای در خانه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) گذاشت، پس از چندی به مولا پیشنهاد داد که به جای فاطمه، که اسم اصلی وی بوده، او را ام البنین صدا زند، تا مبادا فرزندان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از ذکر نام او توسط علی (علیه السلام)، به یاد مادر خویش، افتاده، در نتیجه رنج بی مادری، آنها را آزار دهد.[3]

[1]. خطیب، مهدی سویج، ام البنین سیده نساء‌العرب، ص 12.

[2].  سایت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام).

[3]. ربانی خلخالی، علی، چهره درخشان قمر بنی هاشم ابوالفضل العباس (علیه‌السلام)، ج 1، ص 58 به نقل از تنقیح المقال، ج 2، ص 128.