ادوار تاریخی حنبلیه

احمد بن حنبل ابتدا از شاگردان شافعى بود، سپس از وى جدا شد و مذهب جديدى ابداع كرد. او در زمان مأمون قايل به «قدم قرآن» شد و پس از مأمون، جانشين او معتصم، وی را به محنت و سختی دچار ساخت و به زندان افكند. وى بيست و هشت ماه در زندان ماند و در سال 220 قمرى آزاد شد.

متوكل عباسى (فرزند معتصم)، در زمان خود، اين اهانت را جبران كرد و ابن حنبل را بر ديگر علما مقدم داشت، و جز به مشورت او كار نمى‏‌كرد. گفته‌شده: ابن حنبل در زندان، كتابى در رد «زنادقه» و «جهمیه» نوشت. او گاهى در بين احاديث خود، حديث‌هاى «ضعيف» را هم آورده و در مسائل دينى و فقهى، بيشتر به سلف و صدر اوّل اسلام توجه داشت.

حنابله امروزه گروه كثيرى نيستند، ولى مذهب ايشان تا قرن هشتم در کشورهای اسلامی رواج فراوان داشت.

مقدسى مى‌‏نويسد: بيشتر مردم اصفهان و رى و شهرزور[1] و غير آن از شهرهای ايران، مذهب حنبلى داشتند و نام معاويه بن ابى سفيان را احترام مى‏‌كردند و در شام و فلسطين تعداد بسیاری حنبلى بودند.

از بزرگان اين مذهب كه در توسعه و گسترش آن كوشيدند، تقى الدين احمد بن عبد الحليم بن تيميه و پس از او شاگردش ابن قيم را می‌توان نام برد که در ترويج مذهب حنبلى دنبال كار استاد خود را گرفت.

در قرن دوازدهم قمرى، با تبليغ محمد بن عبد الوهاب و شمشير خانواده آل سعود، مذهب حنبلى در جزيرة العرب رواج بسيار يافت و به نام مذهب «وهّابى»، آيين قانونى آن سرزمين گرديد و در کشورهای خليج فارس و مصر شايع شد. محمّد بن عبد الوهاب، در آن مذهب تجديد‌نظرى كرد و عقايد خود را بر مذهب حنبلى استوار ساخت.[2]

[1]. شهرزور روستایی از توابع بخش خلیفان در شهرستان مهاباد است که در استان آذربایجان غربی ایران قرار دارد.

این روستا در دهستان کانی‌بازار واقع شده و براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲۷۹ نفر (۴۷ خانوار) بوده‌است؛ «فهرست روستاهای شهرستان مهاباد». سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۲.

[2] مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامى، ص 168 – 170.