ادله اثبات معاد در قرآن

بیش از یک سوم آیات قران، با معاد و زندگی ابدی انسان ارتباط داشته و در مورد ابعاد مختلف قیامت؛ مثل لزوم ایمان به آخرت، پیامدهای انکار مسئلۀ قیامت، نعمت های ابدی، عذاب های جاودانی، رابطۀ بین اعمال نیک و بد با نتایج اخروی آنها بحث کرده و نیز با شیوه های گوناگونی امکان و ضرورت رستاخیز مورد تأکید و تبیین قرار گرفته و به شبهات منکران پاسخ داده شده، چنان که منشأ تبه کاری ها و کج روی ها فراموش کردن یا انکار قیامت و روز رستاخیز، معرفی شده است.[1]

آیات قران کریم، پیرامون اثبات معاد و احتجاج با منکران را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

دسته اول: آیاتی است که بر این نکته تأکید می کند که برهانی بر نفی معاد وجود ندارد. این آیات به منزله خلع سلاح منکران است؛ مثل این آیه شریفه: “و کافران گفتند جز این زندگانی دنیوی حیات دیگری نداریم که می میریم و زندگی می کنیم و جز روزگار چیزی ما را نابود نمی کند، در صورتی که به این مطلب، علمی ندارند و تنها گمان می برند.[2]

دسته دوم: آیاتی که به پدیده های مشابه معاد اشاره می کند؛ مانند:

الف) آیاتی که به رویش گیاهان اشاره دارد. قرآن می فرماید: “پس به آثار رحمت الاهی بنگر که چگونه زمین را بعد از مرگش زنده می کند تحقیقاً همان زنده کننده زمین، زنده کننده مردگان هم بوده و او بر هر چیزی توانا است”.[3]

ب) آیاتی که به خواب اصحاب کهف اشاره داشته و بعد از ذکر داستان شگفت انگیز اصحاب کهف می فرماید: بدین سان مردم را بر اصحاب کهف آگاه ساختیم تا بدانند که وعده خدا راست است و قیامت خواهد آمد و جای شکّی در آن نیست.[4]

ج) زنده شدن حیوانات: در قرآن کریم به زنده شدن غیر عادی چند حیوان اشاره شده است که از جمله آنها زنده شدن چهار مرغ به دست حضرت ابراهیم[5] و زنده شدن مرکب سواری حضرت عزیر (ارمیای) پیامبر (ص) است و هنگامی که زنده شدن حیوان ممکن باشد زنده شدن انسان هم ناممکن نخواهد بود.

د) زنده شدن بعضی از انسان ها در همین جهان؛ مثل: زنده شدن یک نفر از بنی اسرائیل که در زمان حضرت موسی (ع) به قتل رسیده بود، به وسیله زدن پاره ای از پیکر گاو ذبح شده ای به او (داستان آن در سوره بقره ذکر شده است).[6]

هـ) آیاتی که اشاره به برهان عقلی بر ضرورت معاد دارد؛ مثل آیاتی که بر برهان عدالت[7] و حکمت برای اثبات معاد دلالت دارند.[8]

و) آیاتی که آفرینش نخستین جهان را دلیلی بر اثبات قیامت قرار می دهد. قرآن می فرماید: خداوندی که آفرینش را ایجاد نمود سپس آنها را بر می گرداند و باز گرداندن برای خدا آسان است.[9]

یک نفر عرب بیابانی قطعه استخوان پوسیده ای را از انسانی پیدا کرده با عجله به شهر آمده و سراغ پیغمبر اکرم (ع) آمد و فریاد زد چه کسی این استخوان های پوسیده را زنده می کند، آیه نازل شد ای پیامبر بگو زنده می کند آنها را همان خدائی که اول بار آفرید و او بر هر خلقی دانا است.[10]